ควนใต้

Vitex longisepala King et Gamble

ไม้สุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก ลำต้นและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาล ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงตรงข้ามมีใบย่อย ๓ ใบ รูปไข่หรือรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน ออกตามซอกใบ ดอกสีเหลืองอ่อนผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงกลม สุกสีดำ เมล็ดรูปทรงรี

 ควนใต้เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง ๑๕ ม. ลำต้นและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาล เปลือกเรียบสีเทาหรือน้ำตาลอมเทา เนื้อไม้สีขาว

 ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงตรงข้าม มีใบย่อย ๓ใบ ก้านใบยาว ๓-๑๐ ซม. มีขนสีน้ำตาลหนาแน่นใบย่อยรูปไข่หรือรูปรีใบย่อยใบกลางมีขนาดใหญ่สุด กว้าง ๕-๑๐ ซม. ยาว ๑๕-๒๐ ซม. ก้านใบย่อยใบกลางยาว ๒-๖ มม. ใบย่อยด้านข้างกว้าง ๓.๕-๕.๕ ซม. ยาว ๘-๑๖ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือยาวคล้ายหาง โคนรูปลิ่มและมักเบี้ยว ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษด้านบนมีขนสั้นและมีต่อมสีเหลืองหรือสีแดงประปรายด้านล่างมีขนและมีต่อมแบบเดียวกันหนาแน่น เส้นแขนงใบข้างละ ๕-๑๐ เส้น ก้านใบย่อยสั้นมากหรือไร้ก้าน

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อน ออกตามซอกใบ ยาว ๒-๗ ซม. สั้นกว่าความยาวใบ ก้านช่อดอกยาว ๑-๒ ซม. มีขนสีนํ้าตาล ช่อดอกย่อยแบบช่อกระจุก ก้านดอก ยาว ๑-๒ มม. ใบประดับย่อยรูปแถบหรือรูปพาย กว้าง ๒-๔ มม. ยาว ๕-๑๒ มม. ปลายแหลมหรือมนกลม มีขนประปรายทั้ง ๒ ด้าน มักติดทน กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปกรวย ยาวประมาณ ๓ มม. ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกยาว ๓-๖ มม. ด้านนอกมีขนหนาแน่น ด้านในมีขนประปรายหรือเกลี้ยง กลีบดอกสีเหลืองอ่อน รูปปากเปิด ยาว ๐.๖-๑ ซม. ด้านนอกมีขนและมีต่อม แฉกกลีบซีกบน ๔ แฉก รูปไข่ แฉกกลาง ๒ แฉก เชื่อมติดกันประมาณครึ่งหนึ่งของความยาวกลีบ แฉกกลีบชีกล่าง ๑ แฉก รูปไข่หรือเกือบกลม เกสรเพศผู้มี ๒ คู่ ยาวไม่เท่ากัน ติดบริเวณกิ่งกลางหลอดกลีบดอก โคนก้านชูอับเรณูมีขน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปไข่หรือเกือบกลม เกลี้ยง ปลายมีต่อมมี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีผนังเทียมกั้น มีออวุลช่องละ ๑ เม็ด รวม ๔ เม็ด แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็นแฉกสั้น ๒ แฉก

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๔-๖ มม. ผลอ่อนสีเขียว สุกสีดำ ผิวเป็นมันมีต่อมประปราย โคนผลมีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดรูปทรงรี ขนาดเล็ก มี ๔ เมล็ด

 ควนใต้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยเฉพาะทางภาคใต้ตอนล่าง พบขึ้นตามป่าดิบชื้นที่สูง จากระดับน้ำทะเล ๑๐๐-๕๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลตลอดปี ในต่างประเทศพบที่มาเลเชีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ควนใต้
ชื่อวิทยาศาสตร์
Vitex longisepala King et Gamble
ชื่อสกุล
Vitex
คำระบุชนิด
longisepala
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- King, George
- Gamble, James Sykes
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- King, George (1840-1909)
- Gamble, James Sykes (1847-1925)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.สมราน สุดดี