ก้างปลา

Bridelia affinis Craib

ไม้ต้น ใบเรียงสลับระนาบเดียว รูปรีหรือรูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อกระจุกกลม ออกตามง่ามใบหรือเหนือรอยแผลใบกลีบเลี้ยงสีแดงเข้ม กลีบดอกสีขาวนวล เกสรเพศผู้เชื่อมติดกันเป็นหลอด มีจานฐานดอก ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็งหยักเป็น ๒ พู

ก้างปลาชนิดนี้เป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๖ ม. กิ่งก้านเมื่ออ่อนมีขนประปราย มีช่องอากาศทั่วไป

 ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปรีหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๒.๖-๘.๗ ซม. ยาว ๔.๔-๒๒ ซม. ปลายแหลมหรือมนโคนมนหรือสอบ ขอบเรียบหรือหยักมนตื้น ๆ แผ่นใบบางด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างค่อนข้างมีขนหยาบแข็ง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๑-๑๕ เส้น ปลายโค้งจรดขอบใบ เส้นใบย่อยแบบขั้นบันได เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาวประมาณ ๕ มม. มีขนสั้นนุ่ม หูใบรูปสามเหลี่ยมแคบ กว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๔-๕ มม. ด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม ติดทน

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ออกเป็นช่อกระจุกกลมตามง่ามใบหรือเหนือรอยแผลใบ แต่ละกระจุกมีประมาณ ๑๐ ดอก ดอกเพศเมียล้อมรอบดอกเพศผู้ ดอกเล็ก เส้นผ่านศูนย์กลาง ๔-๖ มม. ก้านดอกสั้นมาก กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ สีแดงเข้ม รูปสามเหลี่ยม กว้าง ๑-๒ มม. ยาว ๒-๓ มม. กลีบดอกสีขาวนวล รูปซ้อน ปลายหยัก กว้างและยาวประมาณ ๑ มม. ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๕ อัน เชื่อมติดกันเป็นหลอดแคบ ยาวประมาณ ๑ มม. อับเรณูรูปรี สีขาวนวล ยาวประมาณ ๑ มม. จานฐานดอกรูปวงแหวน ดอกเพศเมียมีรังไข่อยู่เหนือวงกลีบรูปไข่ แยกเป็น ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก ยาวประมาณ ๑ มม. ยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๓ มม. ครึ่งบนแยกเป็น ๒ แฉก

 ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็ง มี ๑-๒ ผลต่อหนึ่งกระจุกรูปกลมหรือรี กว้างและยาว ๕-๘ มม. จักเป็น ๒ พู สีดำอมม่วง เมล็ดค่อนข้างกลม กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. หนาประมาณ ๖ มม.

 ก้างปลาชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบ ป่าผลัดใบ หรือตามที่โล่ง ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๒๕๐-๗๕๐ ม. ในต่างประเทศพบที่จีน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ก้างปลา
ชื่อวิทยาศาสตร์
Bridelia affinis Craib
ชื่อสกุล
Bridelia
คำระบุชนิด
affinis
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Craib, William Grant
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1882-1933)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ก่องกานดา ชยามฤต