กาแฟใบใหญ่

Coffea liberica Bull. ex Hiern

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ใบเรียงตรงข้าม รูปขอบขนานแกมรีหูใบระหว่างก้านใบรูปไข่ ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ออกตามง่ามใบ ดอกสีขาว ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ค่อนข้างกลม ผลสุกสีแดง

กาแฟใบใหญ่เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูง ๕-๑๗ ม.

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานแกมรี หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๕-๑๕ ซม. ยาว ๑๕-๓๐ ซม. ปลายแหลม โคนสอบขอบเรียบ แผ่นใบหนา สีเขียวเข้ม เป็นมัน เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๓ เส้น ปลายโค้งจรดกันก่อนถึงขอบใบ ก้านใบยาว ๑-๒ ซม. หูใบระหว่างก้านใบรูปไข่ ยาว ๓-๔ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ออกตามง่ามใบ ช่อละประมาณ ๑๕ ดอก หรือมากกว่า ก้านช่อดอกยาว ๑-๒ มม. ใบประดับ ๒-๓ ใบ กลีบเลี้ยงติดกันเป็นรูปถ้วยเล็ก ๆ ยาวประมาณ ๔ มม. กลีบดอกสีขาว โคนติดกันเป็นหลอด ยาว ๑.๕-๒ ซม. ปลายแยกเป็น ๖-๙ แฉก รูปขอบขนานแกมรี ยาว ๑.๕-๒ ซม. เกสรเพศผู้ ๖-๙ อัน ติดอยู่ที่ปากหลอดดอกก้านชูอับเรณูยาว ๖-๗ มม. อับเรณูยาวประมาณ ๑ ซม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๒.๕ ซม. ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก แต่ละแฉกยาวประมาณ ๕ มม.

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ค่อนข้างกลม หรือรูปไข่ กว้าง ๒-๒.๕ ซม. ยาว ๒-๓ ซม. ผลแก่สีแดง และเปลี่ยนเป็นสีดำเมื่อแห้ง เปลือกแข็ง มี ๒ เมล็ด รูปไข่ กว้าง ๔-๘ มม. ยาว ๑.๓-๑.๕ ซม. ด้านหนึ่งนูน ด้านหนึ่งราบและมีร่องตามยาวทางด้านราบ

 กาแฟใบใหญ่เป็นพรรณไม้พื้นเมืองของประเทศไลบีเรียในทวีปแอฟริกาตะวันตก นำไปปลูกในประเทศศรีลังกา อินโดนีเซีย มาเลเซีย และประเทศเขตร้อนทั่วไป ในประเทศไทยนำมาปลูกกันบ้างทางภาคเหนือ เป็นพืชที่ชอบอากาศร้อนชื้นขึ้นได้ดีในที่ราบต่ำ มีฝนตกชุก ไม่จำเป็นต้องอยู่ใต้ร่มไม้อื่น

 เมล็ดมีสารประกอบที่สําคัญคือ แอลคาลอยด์กาเฟอีน ซึ่งมีฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทกลาง หัวใจ และกล้ามเนื้อ ใช้เป็นเครื่องดื่มกระตุ้นสมอง แต่ไม่นิยมเพราะคุณภาพต่ำกว่ากาแฟชนิดอื่น ๆ นอกจากนี้ ยังมีสารอื่น ๆ อีก เช่น cafeol, Saccharose, ไขมัน และ caffetannic acid.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กาแฟใบใหญ่
ชื่อวิทยาศาสตร์
Coffea liberica Bull. ex Hiern
ชื่อสกุล
Coffea
คำระบุชนิด
liberica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Bulliard, Jean Baptiste François (’Pierre’)
- Hiern, William Philip
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Bulliard, Jean Baptiste François (’Pierre’) (1752-1793)
- Hiern, William Philip (1839-1925)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.กัลยา ภราไดย