ชื่ออื่น ๆ

ค่าสามซีก (เชียงใหม่); แคหาง (ราชบุรี); จันทน์คง, ทรายเด่น (ขอนแก่น); พญารากดำ (ชลบุรี); โมดดง (ระยอ

กะเจียนเป็นไม้ต้น สูง ๕-๑๕ ม. เรือนยอดรูปกรวยคว่ำ ลำต้นเปลา เปลือกเรียบ สีเทาหรือน้ำตาลอ่อน กิ่งเกือบตั้งฉากกับลำต้น กิ่งอ่อนมีขนนุ่ม กิ่งแก่เกลี้ยง ลำต้นและกิ่งแก่มีช่องอากาศสีเหลืองอ่อนทั่วไป

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๒-๔.๕ ซม. ยาว ๘-๑๘ ซม. ปลายแหลม โคนมนและมักเบี้ยว ขอบเรียบ ใบอ่อนมีขนนุ่มทั่วไป และขนจะค่อย ๆ ร่วงไปเมื่อใบแก่ยกเว้นตามเส้นใบและเส้นแขนงใบ แผ่นใบบางด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีจางหรือสีขาวอมเทา เส้นแขนง ใบข้างละ ๘-๑๕ เส้น เห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบสั้นมากและมีขนสั้น ๆ

 ดอกออกเดี่ยวหรือเป็นกลุ่มไม่เกิน ๓ ดอก ตามง่ามใบและเหนือรอยแผลใบตามกิ่ง สีเขียวอ่อน เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒.๕ ซม. กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ รูปสามเหลี่ยมหน้าจั่วเล็ก ๆ มีขนนุ่มทั้ง ๒ ด้าน กลีบดอกเรียงสลับกัน ๒ ชั้น ชั้นละ ๓ กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ หนาเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง กลีบดอกชั้นในใหญ่และยาวกว่ากลีบดอกชั้นนอกเล็กน้อย ก้านดอกยาวประมาณ ๓ ซม. มีขนประปราย เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก อยู่ชิดกันแน่นเป็นพุ่มกลมรังไข่เป็นกลุ่ม ไม่เชื่อมติดกัน อยู่เหนือวงกลีบ แต่ละวันมี ๑ ช่อง แต่ละอันมีออวุล ๑ เม็ด

 ผลเป็นผลกลุ่ม ผลย่อยรูปป้อม ปลายเป็นติ่ง ผลอ่อนสีเขียว แก่จัดสีแสด เมื่อแห้งจะกลายเป็นสีดำ ก้านผลเรียวเล็ก ยาวประมาณ ๒.๕ ซม. โคนก้านติดรวมอยู่บนปลายก้านช่อที่โตเป็นตุ้ม

 กะเจียนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาคขึ้นในป่าเบญจพรรณชื้นและป่าดิบแล้ง บนพื้นที่ระดับน้ำทะเลจนถึงสูงประมาณ ๗๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่อินเดีย พม่า และภูมิภาคอินโดจีน

 เนื้อไม้สีขาวอมเหลือง ใช้ทำด้ามเครื่องมือเกษตรกรรมทั่วไป แพทย์แผนไทยใช้รากและเปลือกเป็นยา.