กระจาย

Caesalpinia decapetala (Roth) Alston

ชื่ออื่น ๆ
กำจาย, หนามโค้ง, หนามจาย (กลาง)
ไม้พุ่มรอเลื้อย กิ่งมีหนามโค้ง ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงสลับ มีหนาม ช่อย่อยแบบขนนกปลายคู่ ใบย่อยรูปรีแกมรูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่งและตามง่ามใบ ดอกสีเหลือง แผ่นกลีบด้านในและขอบกลีบมีขน ฝักแบน รูปรีแกมรูปขอบขนาน

กระจายเป็นไม้พุ่มรอเลื้อย แตกกิ่งก้านมาก ลำต้นยาว ๒.๕-๑๐ ม. กิ่งมีหนามโค้งหรือตรง กิ่งอ่อนมีขนสั้น ๆ แก่เกลี้ยง

 ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงสลับ แกนกลางยาว ๑๒-๔๐ ซม. มีหนาม หูใบรูปไข่เบี้ยว กว้าง ๒-๘ มม. ยาว ๐.๔-๒ ซม. ร่วงง่าย ช่อย่อยแบบขนนกปลายคู่ มี ๔-๑๐ ช่อ แต่ละช่อยาว ๒.๕-๘ ซม. มีขน ใบย่อย ๘-๑๒ คู่ เล็กมาก รูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายมน โคนเบี้ยว ก้านใบย่อยสั้นมาก

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกที่ปลายกิ่งและตามง่ามใบตอนปลายกิ่ง ก้านช่อดอกยาว ๒-๔ ซม. มีขนประปราย มีรอยต่อที่ตอนปลายก้าน ใบประดับรูปไข่แกมรูปใบหอก ยาว ๕-๘ มม. ร่วงง่าย ดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ เกลี้ยงหรือมีขนประปราย ขนาดไม่เท่ากัน กลีบล่างโค้งเป็นกระพุ้ง กลีบดอก ๕ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน กลีบบนเล็กกว่ากลีบอื่น ๆ ปลายมนหยักคอดตรงกลางลงมาเป็นแถบแคบ ๆ แผ่นกลีบ ด้านในและขอบกลีบมีขน เกสรเพศผู้ ๑๐ อัน ก้านชูอับเรณู มีขน รังไข่เกลี้ยงหรือมีขนประปราย มีออวุล ๘-๑๐ เม็ด

 ฝักแบน รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๒.๕-๓ ซม. ยาว ๖-๑๐ ซม. ปลายมีจะงอยยาวประมาณ ๒ ซม. ขอบด้านบน เป็นสันหรือครีบแคบ ๆ มี ๒-๘ เมล็ด เมล็ดแบน รูปรีกว้าง กว้างประมาณ ๖ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม.

 กระจายมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ค่อนข้างหายาก ขึ้นห่าง ๆ ตามป่าดิบแล้งในระดับต่ำ ในต่างประเทศพบที่จีน ญี่ปุ่น เกาหลี อินเดีย ศรีลังกา เนปาล ภูฎาน พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และหมู่เกาะมลายู

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กระจาย
ชื่อวิทยาศาสตร์
Caesalpinia decapetala (Roth) Alston
ชื่อสกุล
Caesalpinia
คำระบุชนิด
decapetala
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roth, Albrecht Wilhelm
- Alston, Arthur Hugh Garfit
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Roth, Albrecht Wilhelm (1757-1834)
- Alston, Arthur Hugh Garfit (1902-1958)
ชื่ออื่น ๆ
กำจาย, หนามโค้ง, หนามจาย (กลาง)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.เต็ม สมิตินันทน์