กระทุงขน

Aristolochia versicolor S.M.Hwang

ไม้เถา มีขน ใบเรียงเวียน รูปใบหอกกลับ รูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกลับ หรือรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบ ดอกสีน้ำตาล มีลายสีม่วงเข้ม วงกลีบรวมติดกันเป็นหลอด โคนเป็นกระเปาะรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ปลายแผ่ออก ผลแบบผลแห้งแตก รูปรี มี ๖ สัน เมื่อแก่แตกคล้ายรูปกระเช้า

กระทุงขนเป็นไม้เถา ตามต้นมีขนสั้น

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปใบหอกกลับ รูปขอบขนานแกม รูปใบหอก หรือรูปรี กว้าง ๓.๔-๔.๗ ซม. ยาว ๑๑.๒-๑๗.๕ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนสอบและเว้าเล็กน้อยรูปหัวใจ ขอบเรียบ เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๐ เส้น และมีต่อมกระจายห่าง ๆ หรือค่อนข้างเกลี้ยง ใบด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม ตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบมีขนราบ เส้นใบย่อยเห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๑-๒ ซม. มีขนราบ

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบ ยาวประมาณ ๑๐ ซม. แต่ละช่อมี ๑-๓ ดอก ดอกสีน้ำตาล มีลายสีม่วงเข้มก้านดอกเรียวเล็ก ยาว ๑-๒ ซม. มีขนยาวสีน้ำตาลอมเหลือง ใบประดับเล็ก มีขนยาวสีเหลืองหนาแน่น วงกลีบรวมติดกันยาว ๖-๗ ซม. โคนเป็นกระเปาะรูปไข่หรือรูปขอบขนาน กว้าง ๖-๘ มม. ยาว ๓-๔ ซม. สีเขียวอมเหลือง มีสันตามยาว ๖ สัน ที่คอหลอดงอและคอด ปลายแผ่ออก กว้าง ๔-๖ ซม. ขอบมีหยักตื้น ๓ หยัก ด้านนอกมีขนนุ่ม ด้านในเกลี้ยง คอหลอดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม. เกสรเพศผู้ ๖ อัน ติดอยู่รอบเส้าเกสร อับเรณูรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๒-๔ มม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๖ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล จำนวนมาก ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๓ แฉก รูปไข่ปลายมน

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปรี สีเขียวอ่อน กว้าง ๑.๕-๒ ซม. ยาว ๕-๘ ซม. มี ๖ สัน เมื่อแก่แตกคล้ายรูปกระเช้าเมล็ดรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม ด้านบนนูน ด้านล่างเว้า สีน้ำตาลหม่น กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๖ มม.

 กระทุงขนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยที่ื จ. เลย ขึ้นตามป่าดิบและป่าเบญจพรรณที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๕๐๐ ม. ขึ้นไป ในต่างประเทศพบที่จีนตอนใต้

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กระทุงขน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aristolochia versicolor S.M.Hwang
ชื่อสกุล
Aristolochia
คำระบุชนิด
versicolor
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Hwang, Shu Mei
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1933- )
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางลีนา ผู้พัฒนพงศ์