กระทิง

Calophyllum inophyllum L.

ชื่ออื่น ๆ
กระทึง, กากะทิง, กากะทึง, สารภีทะเล, สารภีแนน
ไม้ต้น ทุกส่วนมียางสีเหลืองอมเขียว ใบเรียงตรงข้ามรูปรีแกมรูปไข่กลับ แผ่นใบหนาและมีเส้นใบเรียงขนานกันช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบและปลายกิ่ง ดอกสีขาว ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็ง ค่อนข้างกลม เมื่อสุกสีนวล

กระทิงเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๒๐ ม. ทุกส่วนมียางสีเหลืองอมเขียว

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๕-๗ ซม. ยาว ๑๐-๒๐ ซม. แผ่นใบเกลี้ยง เป็นมัน ปลายมนหรือมีรอยเว้าบุ๋ม เส้นใบเรียงขนานกัน

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบและปลายกิ่ง ดอกสีขาว กลิ่นหอม เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ ซม. กลีบเลี้ยงสีเดียวกับกลีบดอก มีอย่างละ ๔ กลีบ เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปกลม มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ยอดเกสรเพศเมียแหลม

 ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็ง ค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒.๕ ซม. เมื่อสุกสีนวล

 กระทิงมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาคขึ้นตามชายฝั่งทะเล ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ศรีลังกา พม่า และภูมิภาคอินโดจีน

 ปลูกเป็นไม้ประดับหรือไม้ให้ร่มตามถนน ไม้ใช้ในการก่อสร้าง ทำเครื่องเรือน ทำกระดูกงูเรือ ไม้หมอนรถไฟ ใบมี saponin และสารซึ่งเมื่อสลายตัวแล้วให้ hydrocyanic acid เป็นพิษต่อปลาและมนุษย์ (Bhatnagar ed., 1981) เมล็ดเมื่อนำมาบีบหรือสกัดด้วยตัวทำละลายอินทรีย์ให้น้ำมันสีเหลืองอมเขียวร้อยละ ๕๐-๗๓ มีกลิ่นไม่ชวนดม มีชื่อเรียกต่าง ๆ กัน


เช่น Domba oil, Laurel nut oil, Dillo oil และ Poon seed oil ประกอบด้วยกรดไขมันซึ่งอยู่ในรูปกลีเซอไรด์ กรดไขมันอิสระ และยังมีเรซินอีกด้วย น้ำมันที่ได้ใช้ทำสบู่ จุดตะเกียง เนื่องจากมีเรซินอยู่ในน้ำมันในบางประเทศจึงใช้เป็นน้ำมันชักเงา ในอินเดียนำน้ำมันมาใช้เป็นยาทาภายนอก แก้โรคปวดข้อ แก้หิดและกลาก กากเมล็ดหลังจากบีบน้ำมันแล้วนำไปใช้ทำปุ๋ยหมัก เปลือกต้นมีแทนนินอยู่ประมาณร้อยละ ๑๙ สิ่งสกัดด้วยน้ำจากเปลือกใช้ล้างแผล ยางทำให้อาเจียนและถ่ายอย่างรุนแรง (Bhatnagar ed., 1981, Brown, 1951)

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กระทิง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Calophyllum inophyllum L.
ชื่อสกุล
Calophyllum
คำระบุชนิด
inophyllum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl von
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1707-1778)
ชื่ออื่น ๆ
กระทึง, กากะทิง, กากะทึง, สารภีทะเล, สารภีแนน
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.พยอม ตันติวัฒน์