ตังต้น

Aganope balansae (Gagnep.) P. K. Lôc

ไม้ต้น เปลือกต้นเป็นริ้วตามแนวยาว สีน้ำตาลแดงถึงสีน้ำตาลอ่อนแกมสีเทา ตามกิ่งมีช่องอากาศกระจายทั่วไปใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน มีใบย่อย ๕-๙ ใบ เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ดอกรูปดอกถั่ว สีขาวนวลหรือสีขาวแกมสีเขียวอ่อน ผลแบบผลแห้งไม่แตก รูปคล้ายแถบยาว แบน มักคอดเว้าระหว่างเมล็ด และมีครีบเล็ก ๆ เฉพาะขอบด้านบนยาวตลอดความยาวของขอบด้านบนของผล เมล็ดรูปคล้ายไต มี ๑-๓ เมล็ด

ตังต้นเป็นไม้ต้น สูง ๔-๑๕ ม. เปลือกต้นเป็นริ้วตามแนวยาว สีน้ำตาลแดงถึงสีน้ำตาลอ่อนแกมสีเทา ตามกิ่งมีช่องอากาศกระจายทั่วไป ส่วนที่ยังอ่อนใกล้ยอดมักมีขน และค่อนข้างเกลี้ยงเมื่อแก่

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ก้านใบยาว ๑๐-๑๗ ซม. เป็นริ้ว เกลี้ยงหรือมีขนเล็กน้อย แกนกลางใบยาวประมาณ ๒๐ ซม. เป็นริ้ว เกลี้ยง หูใบร่วงง่าย มีใบย่อย ๕-๙ ใบ เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๕.๓-๑๐.๕ ซม. ยาว ๙.๕-๑๘ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนมนกลม ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษหรือค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างเกลี้ยงหรือมีขนประปราย เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๐ เส้น เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ด้านบนนูนเล็กน้อย ด้านล่างนูนชัดปลายโค้งขึ้นไปทางปลายใบ หรือเชื่อมกันกับเส้นแขนงใบที่อยู่ถัดไป เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบย่อยป่องพอง ยาว ๓-๖ มม. ไม่มีหูใบย่อย

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ยาว ๑๗-๓๕ ซม. ก้านช่อดอกยาวได้ถึง ๕ ซม. แขนงช่อดอกยาว ๓-๙ ซม. ทั้งแกนกลางของช่อดอกและแขนงช่อดอกมีขนคล้ายไหม ใบประดับรูปไข่ กว้าง ๐.๕-๒ มม. ยาว ๒.๕-๓ มม. ด้านนอกมีขนคล้ายไหม ด้านในเกลี้ยง ใบประดับย่อยรูปรีหรือรูปไข่ กว้าง ๐.๕-๑ มม. ยาว ๑-๑.๕ มม. ด้านนอกมีขนคล้ายไหม ด้านในเกลี้ยงใบประดับและใบประดับย่อยร่วงง่าย ก้านดอกยาว ๑-๓ มม. ดอกรูปดอกถั่ว สีขาวนวลหรือสีขาวแกมสีเขียวอ่อนกลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย สีเขียวอ่อน ด้านนอกมีขนคล้ายไหม ด้านในเกลี้ยง ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปสามเหลี่ยมฐานกว้าง ยาว ๐.๒-๐.๕ มม. กลีบดอก ๕ กลีบ กลีบกลางรูปกลมหรือรูปไข่ กว้างและยาว ๑.๓-๑.๕ ซม. ปลายกลีบหยักเว้าตื้น บริเวณโคนตรงกลางกลีบมีรอยนูน สีเขียวอ่อน เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน ก้านกลีบยาว ๒.๕-๓.๕ มม. กลีบคู่ข้างรูปรี กว้าง ๒.๕-๒.๘ มม. ยาว ๘.๕-๙ มม. ปลายกลีบมน ติ่งกลีบด้านบน ยาวประมาณ ๐.๕ มม. ติ่งกลีบด้านล่างเห็นไม่ชัด บางครั้งมีรอยพับคล้ายถุงทางด้านข้างของกลีบ ยาว ๒-๔ มม. เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน ก้านกลีบยาว ๑-๒ มม. กลีบคู่ล่างรูปเรือ กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. ก้านกลีบยาว ๓.๕-๔ มม. ปลายมน ติ่งกลีบด้านบนยาว ๐.๕-๐.๗ มม. รอยพับคล้ายถุงทางด้านข้างของกลีบยาว ๑.๕-๓ มม. เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร แบ่งเป็น ๒ กลุ่ม กลุ่มหนึ่ง ๙ เกสร ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันโอบล้อมเกสรเพศเมีย เกสรเพศผู้ที่เหลืออีก ๑ เกสร อยู่ทางด้านบนและแยกเป็นอิสระ ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ ๑ ซม. ปลายก้านมีขน อับเรณูกว้าง ๐.๕-๐.๗ มม. ยาว ๑.๕-๑.๗ มม. มีขน จานฐานดอกเป็นตุ่มเล็ก ๙-๑๐ ตุ่ม สูงประมาณ ๑ มม. มีขน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ยาว ๖-๘ มม. มี ๑ ช่อง มีออวุล ๖-๘ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาว ๕-๖ มม. มีขน ยอดเกสรเพศเมียเล็ก

 ผลแบบผลแห้งไม่แตก ค่อนข้างแบน มักมีรูปคล้ายแถบยาว ทั้ง ๒ ด้านมีครีบตลอดความยาวของขอบผลรวมครีบกว้าง ๓.๒-๔ ซม. ยาว ๙.๕-๒๑ ซม. ครีบขอบด้านบนกว้าง ๐.๘-๑ ซม. ครีบขอบด้านล่างกว้าง ๕-๘ มม. ผลอ่อนมีขนประปราย ผลแก่เกลี้ยง เมล็ดรูปคล้ายไต กว้าง ๑-๑.๒ ซม. ยาว ๒.๓-๒.๕ ซม. มี ๑-๓ เมล็ด ขั้วเมล็ดอยู่ถัดจากศูนย์กลางของเมล็ดไปทางด้านบนเล็กน้อย ยาวประมาณ ๒ มม.

 ตังต้นมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ มักพบตามชายป่าดิบบริเวณริมลำธาร ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางได้ถึง ๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงสิงหาคม เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่ลาวและเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตังต้น
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aganope balansae (Gagnep.) P. K. Lôc
ชื่อสกุล
Aganope
คำระบุชนิด
balansae
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Gagnepain, François
- Lôc, Phan Kê
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Gagnepain, François (1866-1952)
- Lôc, Phan Kê (1935-)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.ยศเวท สิริจามร