ดาดประทุน

Cyrtandra patula Ridl.

ไม้พุ่ม ลำต้นเมื่ออ่อนมีขนสีน้ำตาลอมส้มหนาแน่น เมื่อแก่โคนแข็งคล้ายเนื้อไม้สีน้ำตาล ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อกระจุก มักออกตามซอกใบที่มีขนาดเล็กหรือเหนือรอยแผลใบ ดอกมักออกเป็นคู่ มีได้ถึง ๑๓ ดอก ดอกคล้ายรูประฆัง สีขาว มักมีแถบสีน้ำตาลปนในหลอดกลีบดอก ด้านนอกมีขนคล้ายไหม สีส้มอมน้ำตาล ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด คล้ายรูปทรงกระบอกกว้าง ผิวแข็ง มีกลีบเลี้ยงและก้าน ยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดขนาดเล็ก มีจำนวนมาก


     ดาดประทุนเป็นไม้พุ่ม สูงได้ถึง ๓ ม. ลำต้นเมื่อ อ่อนมีขนสีน้ำตาลอมส้มหนาแน่น เมื่อแก่โคนแข็งคล้าย เนื้อไม้ สีน้ำตาล ขนหลุดร่วงไปจนเกือบเกลี้ยง ยกเว้น ตามซอกใบและตาข้าง
     ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่กลับ กว้าง ๘-๑๒ ซม. ยาว ๒๗-๔๐ ซม. ปลายแหลมสั้น โคนสอบเป็นปีกกว้าง ข้างละประมาณ ๕ มม. ขอบจักฟันเลื่อย ๒ ชั้น แผ่นใบ ค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง เมื่ออ่อนมีขนคล้ายไหมหนา แน่นทั้ง ๒ ด้าน เมื่อแก่หลุดร่วงไป คงเหลือเฉพาะตาม เส้นกลางใบและเส้นแขนงใบด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๑-๑๔ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบยาว ๒-๓ ซม. เป็นร่องทางด้านข้างคล้ายปีกแผ่จากโคนใบ
     ช่อดอกแบบช่อกระจุก มักออกตามซอกใบที่มี ขนาดเล็กหรือเหนือรอยแผลใบ ดอกมักออกเป็นคู่ มีได้ ถึง ๑๓ ดอก ก้านช่อยาวประมาณ ๒ มม. ใบประดับรูป ใบหอกหรือรูปใบหอกกลับ กว้าง ๔-๕ มม. ยาว ๐.๘-๑.๕ ซม. ขอบเรียบ มีขนสีขาวทั้ง ๒ ด้าน ก้านดอกเรียว ยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขน กลีบเลี้ยงสีเหลืองอมเขียว ยาว ๗-๙ มม. โคนเชื่อมติดกัน ยาวประมาณ ๕ มม. ปลายแยกเป็น ๒ ซีก ซีกบนมีแฉกเดียว ซีกล่างมี ๒ แฉก แฉกคล้ายรูป สามเหลี่ยม ยาวประมาณ ๑ มม. ปลายโค้งแยกออกจาก กลีบดอก กลีบดอกคล้ายรูประฆัง สีขาว มักมีแถบสี น้ำตาลปนในหลอดกลีบดอก ด้านนอกมีขนคล้ายไหม สีส้มอมน้ำตาล กลีบดอกยาวประมาณ ๑.๕ ซม. โคนเชื่อม ติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ ๑ ซม. ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แยกเป็น ๒ ซีก ซีกบน ๒ แฉก ซีกล่าง ๓ แฉก รูป เกือบกลม กว้างและยาว ๔-๕ มม. เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ที่สมบูรณ์มี ๒ เกสร อับเรณูยาวประมาณ ๑ มม. สีขาว ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ ๔ มม. สีขาวนวล เกสรเพศผู้ ที่เหลืออีก ๓ เกสรลดรูปเป็นติ่งขนาดเล็ก อยู่ใกล้โคน หลอดกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงกระบอก ยาวประมาณ ๑.๒ ซม. มีขนหนาแน่น มี ๒ ช่อง แต่ละ ช่องมีออวุลขนาดเล็กจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมีย ค่อนข้างสั้น มีขนต่อมกระจายทั่วไป ยอดเกสรเพศเมีย แยกเป็น ๒ แฉก คล้ายรูปสามเหลี่ยม ปลายแหลม
     ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด คล้ายรูปทรง กระบอกกว้าง กว้าง ๓-๕ มม. ยาว ๑-๑.๓ ซม. ผิวแข็ง มีกลีบเลี้ยงและก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดขนาด เล็ก มีจำนวนมาก
     ดาดประทุนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศ ไทยทางภาคใต้ พบตามป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐- ๘๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมิถุนายนถึงสิงหาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ดาดประทุน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Cyrtandra patula Ridl.
ชื่อสกุล
Cyrtandra
คำระบุชนิด
patula
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Ridl.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Ridl. ช่วงเวลาคือ (1855-1956)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ
แหล่งอ้างอิง
อนุกรมวิธานพืช อักษร ด กองวิทยาศาสตร์อนุกรมวิธานพืช อักษร ด. pdf.