จะแน

Aquilaria hirta Ridl.

ไม้ต้น ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปไข่ ช่อดอกแบบช่อซี่ร่ม ออกตามซอกใบ ดอกสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปคล้ายกระบอง เมล็ดทรงรูปไข่ สีดำเป็นมัน มีขนประปรายหรือเกือบเกลี้ยง ปลายมีจะงอยสั้น โคนสอบเรียวหรือเป็นรูปลิ่ม

 จะแนเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๔ ม. เปลือกเรียบสีขาว เกลี้ยง กิ่งอ่อนสีน้ำตาลอ่อน มีขนสั้นนุ่ม เมื่อแก่เกือบเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปไข่ กว้าง ๒.๕-๕.๕ ซม. ยาว ๖.๕-๑๔ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนรูปลิ่มถึงมนหรือกลม ขอบเป็นคลื่น แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเป็นมัน ด้านล่างมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น โดยเฉพาะบริเวณเส้นกลางใบ หรือค่อนข้างเกลี้ยง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๖-๓๐ เส้น ก้านใบยาว ๕-๗ มม. มีขนสั้นนุ่ม

 ช่อดอกแบบช่อซี่ร่ม ออกตามซอกใบ ช่อตั้งขึ้นกว้าง ๓-๕.๕ ซม. ยาว ๑.๕-๒.๕ ซม. มี ๕-๑๔ ดอก ก้านช่อดอกยาวไม่เกิน ๑ ซม. มีขนสั้นนุ่ม ก้านดอกยาวได้ถึง ๒ ซม. กลีบรวมสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปทรงกระบอก ยาว ๖-๘ มม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ด้านในเกลี้ยง ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปไข่ ปลายมน ยาว ๒-๓ มม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ด้านในมีขนประปราย มีรยางค์คล้ายกลีบดอก ๑๐ อัน ติดบนหลอดกลีบรวมด้านหลังเกสรเพศผู้ รูปไข่หรือรูปกึ่งกลม มีขนอุยหนาแน่น ยาวใกล้เคียงกับเกสรเพศผู้ เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร ติดบนหลอดกลีบรวม เรียงเป็น ๒ วง เรียงตรงข้ามกับแฉกกลีบรวม ๕ เกสร และเรียงสลับกับแฉกกลีบรวม ๕ เกสร ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณูติดด้านหลัง รูปแถบหรือรูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๑ มม. แกนอับเรณูสีน้ำตาลเข้ม รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงรีหรือทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๕ มม. มีขนหนาแน่น มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม

 ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปคล้ายกระบองกว้างประมาณ ๑ ซม. ยาว ๓.๕-๕ ซม. มีขนสีทองประปราย เมล็ดทรงรูปไข่ กว้างประมาณ ๖ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. สีดำเป็นมัน มีขนประปรายหรือเกือบเกลี้ยง ปลายมีจะงอยสั้น รยางค์เกลี้ยง ยาวประมาณ ๑ ซม. โคนสอบเรียวหรือเป็นรูปลิ่ม

 จะแนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบขึ้นตามป่าดิบชื้นระดับต่ำ ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐-๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่มาเลเซียและเกาะสุมาตรา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จะแน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aquilaria hirta Ridl.
ชื่อสกุล
Aquilaria
คำระบุชนิด
hirta
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Ridley, Henry Nicholas
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1855-1956)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาวนัยนา เทศนา