กระดูกค่าง ๓

Aporosa aurea Hook.f.

ชื่ออื่น ๆ
กล้วยข้าว (ตรัง), ขี้หนอน (ใต้)
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ใบเรียงสลับ รูปรีหรือรูปไข่ โคนใบมนหรือสอบ มีต่อมสีค่อนข้างดำเห็นชัด ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อเชิงลดแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อกระจุก ออกตามง่ามใบ ไม่มีกลีบดอก ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ดรูปกลม สีแดงปนสีเลือดนก

กระดูกค่างชนิดนี้เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง ๒๔ ม. โดยทั่วไปแล้วเกลี้ยง กิ่งก้านสีเทา

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรีหรือรูปไข่ กว้าง ๒-๙.๕ ซม. ยาว ๖-๒๕ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือเป็นติ่งแหลม โคนมนหรือสอบ มีต่อมสีค่อนข้างดำเห็นชัด ขอบใบค่อนข้างเรียบแผ่นใบบาง มีต่อมรูปถ้วยประปรายตามเส้นโค้งที่ขอบใบ เมื่อแห้งสีเหลืองหรือเขียวอ่อน เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๒ เส้น เส้นใบย่อยเห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาว ๐.๗-๓.๘ ซม. โคนก้านคล้ายนวมรูปไต เห็นได้ชัด หูใบรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๒-๓ มม. ยาว ๔-๕ มม. ร่วงง่าย

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อเชิงลดแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อกระจุก ออกตามง่ามใบ ช่อดอกเพศผู้มี ๒-๗ ช่ออยู่ด้วยกัน กว้างประมาณ ๒ มม. ยาว ๑-๒ ซม. มีขนไม่มีก้านช่อดอก ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ ๑ มม. รองรับดอกเพศผู้ที่เรียงเป็นกระจุกกลมอยู่ห่าง ๆ บนแกนช่อดอก ดอกเพศผู้มีกลิ่นหอม ไม่มีก้านดอก กลีบเลี้ยงสีเหลืองอ่อนมี ๔ กลีบ รูปไข่กลับ ยาว ๑-๒ มม. ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้สีเหลืองอ่อน มี ๒ อัน ยาวประมาณ ๑ มม. ไม่โผล่พ้นกลีบเลี้ยง อับเรณูมี ๒ พู ช่อดอกเพศเมียมี ๑-๓ ช่อ อยู่ด้วยกัน ยาว ๒-๔ มม. มีขนสั้นหนานุ่ม แต่ละช่อมีถึง ๕ ดอก เรียงเวียนอยู่บนแกนช่อดอก ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ ๑ มม. ดอกเพศเมียยาว ๒-๓ มม. ก้านดอกเล็ก คล้ายเส้นไหม กลีบเลี้ยง ๔-๕ กลีบ รูปไข่หรือรูปรี กางออก ยาวประมาณ ๑ มม. ไม่มีกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ไม่มีก้านยอดเกสรเพศเมีย ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉกจนเกือบถึงโคน

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปกลม สีแดงปนสีเลือดนก ขนาด ๐.๘-๑.๑ ซม. ไม่มีก้านและจะงอย ผนังกั้นมีขนคล้ายไหม เมื่อแห้งสีน้ำตาลถึงดำ เมล็ดสีส้ม กว้าง ๗-๘ มม. ยาว ๖-๘ มม. หนา ๓-๕ มม.

 กระดูกค่างชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคกลางและภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบ ป่าผลัดใบ ป่าพรุ ป่ารุ่น มักพบตามริมน้ำและชายป่า บนพื้นที่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๕๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่คาบสมุทรมลายูและเกาะสุมาตราตอนเหนือ

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กระดูกค่าง ๓
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aporosa aurea Hook.f.
ชื่อสกุล
Aporosa
คำระบุชนิด
aurea
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Hooker, Joseph Dalton
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1817-1911)
ชื่ออื่น ๆ
กล้วยข้าว (ตรัง), ขี้หนอน (ใต้)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ก่องกานดา ชยามฤต