ชื่ออื่น ๆ

เต็งควน (ชุมพร)

ตะเคียนสามพอนเป็นไม้ต้น สูง ๓๐-๔๕ ม. มีพูพอน เปลือกแตกเป็นสะเก็ด เปลือกในสีน้ำตาลอมเหลือง กิ่งอ่อนมีขนสั้นละเอียด กิ่งแก่เกลี้ยง ตายอดรูปใบหอก ยาวประมาณ ๕ มม. มีขนสั้นละเอียด

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่แกมรูปขอบขนานหรือรูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง ๒-๔ ซม. ยาว ๔-๑๐ ซม. ปลายเรียวแหลม ยาวได้ถึง ๒ ซม. โคนรูปลิ่มถึงกลม ขอบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบทางด้านล่างเกลี้ยงหรือมีเกล็ดรังแค เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๓ เส้น โค้งจดขอบใบ เส้นใบย่อยแบบขั้นบันได เห็นไม่ชัดเจน เส้นกลางใบสีขาวอมเหลือง เป็นสันนูนเล็กน้อยทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาว ๑.๕-๒ ซม. หูใบรูปใบหอก ยาว ๐.๖-๑ ซม. มีขนสั้นละเอียด

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ๒ ชั้น ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง มีขนสั้นนุ่มเป็นกระจุก ทั้งช่อยาว ๒-๙ ซม. ช่อแขนงยาว ๑-๒ ซม. มีดอก ๒-๕ ดอก เรียงด้านเดียว ดอกตูมรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ ยาว ๓-๕ มม. ก้านดอกยาวประมาณ ๑ มม. กลีบเลี้ยง ๕ กลีบเรียงซ้อนเหลื่อม ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม กลีบรูปไข่ กว้างและยาว ๒-๒.๕ มม. กลีบนอก ๓ กลีบ เรียวแคบและยาวกว่ากลีบใน ๒ กลีบเล็กน้อย กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก บิดเวียน รูปขอบขนาน กว้าง ๒.๕-๓ มม. ยาว ๖-๗ มม. ปลายมน เกสรเพศผู้ ๒๐-๖๐ เกสร เรียง ๒-๓ ชั้น ชั้นในยาวกว่าชั้นนอกเล็กน้อย ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ ๑ มม. โคนแผ่กว้างอับเรณูมี ๔ พู รูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๐.๕ มม. มีขนแผงประปราย ปลายมีรยางค์รูปเส้นด้าย ยาวกว่าอับเรณูเล็กน้อย มีขนแผง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปกรวยยาวประมาณ ๑.๕ มม. มีขนสั้นนุ่ม มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก มีจุดโปร่งใสประปราย ยอดเกสรเพศเมียเป็น ๓ พู เห็นไม่ชัด

 ผลแบบผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว ทรงรูปไข่ กว้างประมาณ ๘ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. ปลายเป็นติ่งแหลมยาวประมาณ ๔ มม. มีกลีบเลี้ยงติดทนและขยายเป็นปีก ๕ ปีก รูปใบพาย ขนาดไม่เท่ากัน โคนหนาเป็นถุง มีขนละเอียดสีเทา ปีกยาว ๓ ปีก กว้าง ๖-๘ มม. ยาว ๕-๕.๕ ซม. มีเส้นปีก ๑๐-๑๑ เส้น ปีกสั้น ๒ ปีก กว้าง ๐.๒-๐.๓ มม. ยาว ๒.๕-๓ ซม. มีเส้นปีกประมาณ ๕ เส้น ก้านผลหนา ยาวประมาณ ๑ มม. ผลมีขนสั้นนุ่ม เมล็ดรูปคล้ายผล

 ตะเคียนสามพอนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยเฉพาะทางภาคใต้ พบขึ้นในป่าดิบชื้นตามสันเขา ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางประมาณ ๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนธันวาคมถึงมกราคม เป็นผลเดือนกุมภาพันธ์ถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมาตอนใต้ คาบสมุทร มลายู เกาะสุมาตรา และเกาะบอร์เนียว

 ประโยชน์ เนื้อไม้มีความแข็งแรงทนทาน ใช้ก่อสร้างทั่วไป.