ข้าวเย็นชนิดนี้เป็นไม้พุ่มอิงอาศัย สูง ๐.๘-๑.๘ ม. โคนต้นมักอวบหนาคล้ายเหง้า เปลือกเรียบ สีน้ำตาลอมเทา มีช่องอากาศสีขาวกระจายทั่วไป
ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีแกมรูปขอบขนานถึงรูปใบหอกแคบ กว้าง ๑.๓-๔ ซม. ยาว ๖-๑๒ ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนสอบเรียว ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน ด้านบนสีเขียวเข้มด้านล่างสีอ่อนกว่า เส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน นูนเด่นชัดทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๕ เส้น ปลายเส้นเชื่อมกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ ก้านใบยาว ๓-๖ มม.
ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น ออกตามกิ่งเหนือรอยแผลใบและซอกใบ ทั้งช่อยาว ๓-๖ ซม. ก้านช่อดอกสั้นสีแดงหม่น ยาว ๐.๓-๑ ซม. ใบประดับขนาดเล็ก รูปไข่ปลายแหลม ยาว ๑-๑.๕ มม. ขอบมีขนครุย ก้านดอกย่อยยาว ๑.๕-๒.๓ ซม. โคนเรียวและค่อย ๆ หนาขึ้นไปยังส่วนปลายสีแดงเข้ม กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย สีแดงหม่นยาวประมาณ ๔ มม. เกลี้ยง ติดทน หลอดกลีบเลี้ยงเชื่อมติดกับรังไข่ ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่แกมรูปใบหอก กว้าง ๐.๕-๑ มม. ยาว ๒-๒.๕ มม. ปลายแหลมกลีบดอกสีแดงอมชมพูเข้ม โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปคล้ายทรงกระบอก มักเป็นสัน ๕ สัน ปลายบานออกเล็กน้อยเป็นรูประฆัง ยาว ๒.๕-๒.๘ ซม. มีลายเส้นสีเข้มรูปแฉกตามแนวขนาน ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกรูปสามเหลี่ยมแกมรูปใบหอก กว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาว ๕-๗ มม. เกลี้ยง เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร อับเรณูชิดกันล้อมรอบก้านยอดเกสรเพศเมีย ก้านชูอับเรณูสั้นแบน สีชมพูหรือสีน้ำตาลอมส้ม ยาวประมาณ ๓ มม. มีขนเล็กน้อยบริเวณด้านหลังใกล้โคนอับเรณู อับเรณูสีขาวนวลหรือสีน้ำตาลอ่อน รูปเรียว ยาว ๒.๒-๒.๔ ซม. แตกเป็นช่องที่ปลาย รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ รูปค่อนข้างกลม เกลี้ยง มี ๕ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย สีชมพู ยาวประมาณ ๒.๘ ซม. เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มกลม สีชมพูอมม่วง
ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลมหรือค่อนข้างกลม สีเขียวแกมแดง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม. มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดมีจำนวนมากทรงรูปไข่กลับแกมรูปลิ่มหรือรูปทรงรี ขนาด ๑-๑.๕ มม.
ข้าวเย็นชนิดนี้มีเขตกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบบริเวณที่โล่งตามสันเขาในป่าที่มีต้นไม้แคระซึ่งมักขึ้นปะปนอยู่กับหญ้าและเฟิร์น หรือพบในป่าดิบแล้ง หรือป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับทะเล ๙๐๐-๑,๙๓๐ ม. ออกดอกเดือนธันวาคมถึงมีนาคม เป็นผลเดือนมีนาคมถึงสิงหาคม ในต่างประเทศพบทางตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดียและเมียนมา.