ไก่ต้น

Iodes vitiginea (Hance) Hemsl.

ไม้เถาเนื้อแข็ง ยอดอ่อน กิ่งอ่อน ด้านล่างของใบ และช่อดอกมีขนสีน้ำตาลแน่น มีมือจับที่ปลายแยกเป็น ๒ แฉก ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามง่ามใบและปลายกิ่ง ดอกแยกเพศ ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็งรูปไข่

ไก่ต้นเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง ตามยอดและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลอมเหลืองหนาแน่น มีมือจับที่ปลายแยกเป็น ๒ แฉก ไม่เท่ากัน ออกจากง่ามใบที่ใบร่วงไปแล้ว

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่หรือรูปไข่กว้างแกมรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๔-๕ ซม. ยาว ๕-๗ ซม. ปลายแหลมโคนกว้างตัดตรงหรือค่อย ๆ เว้าเล็กน้อย แผ่นใบด้านบนสีเขียวเข้ม มีขนประปราย หรือเกลี้ยง ตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบมีขนประปราย ด้านล่างสีจางกว่า มีขนนุ่มสีน้ำตาลอมเหลืองหนาแน่น เส้นโคนใบเห็นชัดเจน ๓ เส้น เหนือขึ้นไปมี ๔-๖ คู่ ก้านใบยาว ๐.๘-๒.๒ ซม. มีขนนุ่มทั่วไป

 ดอกแยกเพศต่างต้น ขนาดเล็ก มีจำนวนมาก ออกเป็นช่อแยกแขนงตามง่ามใบและปลายกิ่ง ช่อดอกยาว ๔-๙ ซม. มีขนนุ่ม ดอกเพศผู้มีกลีบเลี้ยง ๔-๕ กลีบ กลีบดอก ๔-๕ กลีบ เกสรเพศผู้ ๔-๕ อัน เรียงสลับกับกลีบดอก ดอกเพศเมียมีกลีบเลี้ยง ๔-๕ กลีบ กลีบดอก ๔-๕ กลีบ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปไข่หรือรูปรี มีขนสั้น ไม่มีก้านยอดเกสรเพศเมียยอดเกสรเพศเมียติดอยู่กับส่วนบนรังไข่

 ผลแบบผลเมล็ดเดียวแข็ง ออกเป็นช่อแยกแขนง รูปไข่หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๕-๗ มม. ยาว ๐.๘-๑.๒ ซม. ส่วนบนกว้าง ปลายมีติ่งเล็กน้อยหรือมน ส่วนล่างคอด ก้านผลยาว ๓-๕ มม. มีเมล็ดแข็ง ๑ เมล็ด

 ไก่ต้นมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ริมลำธาร บนพื้นที่ไม่สูงจากระดับน้ำทะเลมากนักในต่างประเทศพบที่ภาคตะวันตกเฉียงใต้และภาคใต้ของจีน นอกจากนี้ ยังพบที่ลาวและเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ไก่ต้น
ชื่อวิทยาศาสตร์
Iodes vitiginea (Hance) Hemsl.
ชื่อสกุล
Iodes
คำระบุชนิด
vitiginea
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Hance, Henry Fletcher
- Hemsley, William Botting
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Hance, Henry Fletcher (1827-1886)
- Hemsley, William Botting (1843-1924)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.ธวัชชัย สันติสุข