ข้าวโพดผี

Polytoca digitata (L. f.) Druce

ไม้ล้มลุกหลายปี ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปแถบดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ช่อดอกเพศผู้อยู่ที่ปลายช่อ ช่อดอกเพศเมียอยู่ที่โคนช่อ ช่อดอกย่อยทั้ง ๒ เพศต่างออกเป็นคู่ผลแบบผลแห้งเมล็ดติด รูปขอบขนาน

ข้าวโพดผีเป็นไม้ล้มลุกหลายปี สูงได้ถึง ๑.๕ ม. ตามข้อมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปแถบ กว้าง ๑.๕-๓ ซม. ยาว ๓๐-๗๐ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนสอบ ขอบมีขนสากแข็ง ผิวใบทั้ง ๒ ด้านเกลี้ยง หรือมีขนหยาบแข็งกาบใบยาว ๑๐-๓๐ ซม. ค่อนข้างเกลี้ยง ลิ้นใบเป็นเยื่อบางยาว ๒-๓ มม. มีขนสั้นนุ่ม

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง ช่อดอกเพศผู้อยู่ที่ปลายช่อ มีก้านช่อดอกยาว ส่วนที่โคนช่อเป็นช่อดอกเพศเมีย ช่อดอกเพศผู้ยาว ๔-๗ ซม. มีช่อย่อยแบบช่อกระจะ ๓-๔ ช่อ บางและหักง่าย ช่อดอกย่อยออกเป็นคู่ มีก้านและไร้ก้านช่อที่มีก้านส่วนใหญ่ไม่เจริญ ก้านเชื่อมติดกับแกนกลางช่อ ส่วนช่อที่ไร้ก้านรูปไข่แกมรูปขอบขนาน กว้าง ๑.๕-๒ มม. ยาว ๗-๙ มม. กาบล่างของช่อดอกย่อยรูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน ยาว ๖-๗ มม. ปลายแหลม เนื้อกาบนุ่มด้านบนมักมีขน มีเส้นตามยาว ๗ เส้น กาบบนเล็กกว่ากาบล่างเล็กน้อย ปลายเรียวแหลม กาบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนมีขน มีเส้นตามยาว ๕ เส้น ช่อดอก


ย่อยมีดอก ๒ ดอก ดอกล่างอาจเป็นหมัน มีเพียงกาบล่างกาบเดียว ดอกล่างและดอกบนมีขนาดและลักษณะเหมือนกัน กาบล่างรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว ๕-๖ มม. ปลายแหลม กาบบางคล้ายกระดาษ กาบบนสั้น กลีบเกล็ด ๒ กลีบ เกสรเพศผู้ ๓ เกสร อับเรณูยาวประมาณ ๓ มม. ช่อดอกเพศเมียยาว ๖-๑๒ ซม. ช่อย่อยแบบช่อกระจะมีหลายช่อ ช่อดอกย่อยออกเป็นคู่ มีก้านและไร้ก้านเรียงที่ข้อของแกนกลางช่อและร่วงง่าย ช่อดอกย่อยที่มีก้านไม่เจริญ มีเพียงกาบล่างกาบเดียว รูปใบหอกยาว ๑.๒-๑.๘ ซม. ก้านยาว ๕-๖ มม. เชื่อมติดกับแกนกลางช่อ มีขน ช่อดอกย่อยไร้ก้าน รูปรีแกมรูปขอบขนานกว้าง ๓-๔ มม. ยาว ๖-๗ มม. กาบ ๒ กาบ หนาคล้ายแผ่นหนัง ยาว ๖-๗ มม. กาบล่างรูปขอบขนาน ปลายมนขอบมีขนครุยสั้น ข้างขอบกาบเป็นสันพับ ด้านหลังกาบมีขนอุย กาบบนรูปไข่ ปลายเรียวแหลมและเป็นจะงอยยาวมีดอก ๒ ดอก ดอกล่างเป็นหมัน มีเพียงกาบล่างกาบเดียวรูปขอบขนานแกมรูปไข่ สั้นกว่ากาบช่อดอกย่อย กาบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ปลายเรียวแหลม ดอกบนมีกาบ ๒ กาบ คล้ายกันทั้งขนาดและรูปร่าง รูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว ๔-๕ มม. ปลายแหลม เนื้อบางใส กลีบเกล็ด ๒ กลีบ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง ออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาวเป็นเส้น มี ๒ เส้น ยอดเกสรเพศเมียมีขนยาวนุ่ม

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดติด รูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๗-๘ มม. มีกาบล่างของช่อดอกย่อยติดทนมีเมล็ด ๑ เมล็ด

 ข้าวโพดผีมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบตามเชิงป่าสนเขาหรือป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับทะเลตั้งแต่ ๕๐๐ ม. ขึ้นไป ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา ลาว และมาเลเซีย

 ประโยชน์ ใช้เป็นหญ้าอาหารสัตว์.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ข้าวโพดผี
ชื่อวิทยาศาสตร์
Polytoca digitata (L. f.) Druce
ชื่อสกุล
Polytoca
คำระบุชนิด
digitata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl
- Druce, George Claridge
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl (1741-1783)
- Druce, George Claridge (1850-1932)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.อัจฉรา ตีระวัฒนานนท์ และ นางชุมศรี ชัยอนันต์