ชื่ออื่น ๆ

จะไคมะขูด, ตะไครมะขูด (เหนือ); ตะไคร้แดง (นครศรีธรรมราช)

ตะไคร้หอมชนิดนี้เป็นไม้ล้มลุกหลายปีพวกหญ้า ขึ้นเป็นกอแน่น ลำต้นเทียมเกิดจากกาบใบเรียงสลับโอบซ้อนกันแน่น ตั้งตรง สูงได้ถึง ๒.๕ ม. มีเหง้าใต้ดิน ตามข้อมักป่อง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปแถบ กว้าง ๑.๕-๒ ซม. ยาวประมาณ ๑ ม. ปลายเรียวแหลม โคนเรียว ขอบมีขนสาก แผ่นใบด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนสาก เส้นใบขนานจากโคนสู่ปลาย ลิ้นใบเป็นเยื่อบาง ยาว ๑-๓ มม. กาบใบยาวได้ถึง ๓๐ ซม. เรียงซ้อนเหลื่อมและมักแยกออกจากลำต้นเมื่อแก่ โคนกาบใบด้านนอกสีม่วงแกมสีแดง ด้านในสีแดง

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงเชิงประกอบซ้อน ออกที่ยอด ยาว ๕๐-๗๐ ซม. ช่อแขนงย่อยแตกใกล้ กันทำให้ช่อดอกค่อนข้างแน่น ช่อแขนงย่อยออกเป็นคู่ แต่ละคู่มีกาบสีน้ำตาลรองรับ กาบรูปรี ยาว ๑.๒-๑.๕ ซม. ช่อแขนงย่อยยาว ๑.๕-๑.๗ ซม. แต่ละช่อแขนง

มีช่อดอกย่อยหลายช่อบนแกนกลาง เรียวเล็ก ยาวประมาณ ๒.๕ มม. ขอบของแกนกลางมีขน ช่อดอกย่อยออกเป็นคู่แบบไร้ก้านและแบบมีก้าน ช่อดอกย่อยแบบไร้ก้านรูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน ยาว ๔-๔.๕ มม. กาบช่อดอกย่อยล่างรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว ๔-๔.๕ มม. ปลายแหลม ด้านหลังเรียบ สันด้านบนแผ่เป็นปีก มีเส้นเป็นสันตามยาว ๒-๓ เส้น กาบช่อดอกย่อยบนรูปใบหอก ขนาดเล็กกว่ากาบช่อดอกย่อยล่างเล็กน้อย ปลายแหลม สันด้านบนแผ่เป็นปีก อาจไม่มีเส้นเป็นสันตามยาวหรือมีได้ถึง ๓ เส้น ช่อดอกย่อยแต่ละช่อมีดอกย่อย ๒ ดอก ดอกล่างเป็นหมัน กาบล่างเป็นเยื่อบาง ไม่มีกาบบน ดอกบนเป็นดอกสมบูรณ์เพศ กาบล่างปลายหยักเป็น ๒ หยัก ระหว่างหยักอาจมีรยางค์แข็ง ยาวประมาณ ๗.๕ มม. ไม่มีกาบบน กลีบเกล็ดขนาดเล็ก มี ๒ กลีบ เกสรเพศผู้ ๓ เกสร ก้านชูอับเรณูคล้ายเส้นด้าย อับเรณูติดไหว รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียมี ๒ ก้าน ยอดเกสรเพศเมียมีขนยาวนุ่มเป็นพู่ ช่อดอกย่อยแบบมีก้านมีส่วนประกอบและรูปคล้ายกับช่อดอกย่อยแบบไร้ก้าน ดอกล่างเป็นหมัน ดอกบนเป็นดอกเพศผู้ไม่มีรยางค์แข็ง

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดติด รูปทรงกระบอกถึงรูปทรงค่อนข้างกลม ขนาดเล็กมาก เมล็ดรูปคล้ายผล

 ตะไคร้หอมชนิดนี้เป็นไม้ปลูกในประเทศไทยทั่วทุกภาค มีถิ่นกำเนิดในประเทศศรีลังกา นำเข้ามาปลูกเพื่อสกัดน้ำมัน พบปลูกทั่วไปในประเทศเขตร้อนทั่วโลก โดยเฉพาะอินเดีย ประเทศในแถบอินโดจีน และอินโดนีเซีย

 ประโยชน์ ทั้งต้นใช้สกัดน้ำมันหอมระเหยผสมในสบู่และแชมพู น้ำมันตะไคร้หอม (citronella oil) สามารถไล่แมลงและยุงได้.