ชื่ออื่น ๆ

หญ้าน้ำค้าง, หญ้าน้ำหมาก, หมอกบ่วาย, หยดน้ำค้าง (ตะวันออกเฉียงเหนือ)

จอกบ่อวายเป็นไม้ล้มลุกหลายปี มีรากฝอยลำต้นสั้นมากเห็นไม่ชัด ต้นที่อยู่ในที่ร่มอาจสูงประมาณ ๑ ซม.

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่ซ้อนเหลื่อมกันเป็นกระจุกแบบดอกกุหลาบซ้อน มักแนบชิดพื้นดิน เส้นผ่านศูนย์กลางกระจุก ๐.๘-๓.๕ ซม. รูปไข่กลับถึงรูปค่อนข้างกลม กว้าง ๔-๘ มม. ยาว ๐.๖-๑.๕ ซม. ปลายมนและมีริ้ว โคนสอบเรียวเข้าหาก้านใบ ขอบเรียบ แผ่นใบสีเขียวอมเหลืองหรือสีแดงถึงสีม่วงแกมแดง ตามขอบและผิวด้านบนมีขนต่อมสีเขียวถึงสีแดงหรือมีต่อมโปร่งแสง ภายในต่อมมีน้ำเหนียว มักถูกขับออกมาจากปากต่อมคล้ายหยดน้ำค้าง ขนต่อมตามผิวใบสั้นกว่าขนต่อมตามขอบใบ เส้นใบเห็นไม่ชัด ก้านใบแผ่แบนสั้นหรือเห็นไม่ชัด หูใบอยู่ในซอกใบ ยาว ๓-๘ มม. โคนหูใบเชื่อมติดกับโคนก้านใบ ปลายหูใบจักเป็นครุย ๓-๖ แฉก

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามยอดหรือตามซอกใบใกล้ยอด มี ๑-๓ ช่อ ยาว ๔-๒๗ ซม. แต่ละช่อมี ๒-๒๕ ดอก เรียงแนวเดียวตามแกนช่อ แกนช่อยาว ๑-๙.๕ ซม. ใบประดับรูปเงี่ยงใบหอก ยาว ๑-๓ มม. ก้านดอกยาว ๑-๗ มม. ดอกตูมสีแดงอมน้ำตาล ดอกบานเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๗ มม. กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน สีแดง หรือสีม่วงอมแดง โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปขอบขนานแคบ ยาว ๒-๓ มม. ด้านนอกมีขนต่อมและปุ่มเล็ก กลีบดอกสีขาวหรือสีม่วงอมแดง มี ๕ กลีบ รูปไข่กลับหรือรูปช้อน กว้าง ๒-๓ มม. ยาว ๔-๕ มม. เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาว ๒-๓ มม. อับเรณูรูปหัวลูกศร รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปค่อนข้างกลม มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมีย ๕ ก้าน เรียว ยาว ๒-๓ มม. ยอดเกสรเพศเมียเป็นหยักคล้ายหยักซี่ฟันสั้น ๆ

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปค่อนข้างกลม ยาว ๑-๒ มม. เมล็ดรูปทรงรี ขนาดเล็กมาก สีน้ำตาลเข้มถึงสีดำ มีจำนวนมาก

 จอกบ่อวายมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบขึ้นตามที่โล่งชื้น ตามดินทรายและในนาข้าว ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑,๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบในแถบร้อนชื้นที่อินเดีย ศรีลังกา จีน ไต้หวัน ญี่ปุ่น ภูมิภาคอินโดจีน ภูมิภาคมาเลเซีย และทางตะวันออกเฉียงเหนือของออสเตรเลีย

 ประโยชน์ ทั้งต้นใช้เป็นสมุนไพร.