ชมพูพานเป็นไม้ต้นกึ่งอิงอาศัย ไม่ผลัดใบ สูงได้ถึง ๒๕ ม. เปลือกสีขาวอมเทา กิ่งแผ่กระจายไม่เป็นระเบียบ ปลายกิ่งอาจห้อยลง สีน้ำตาลหรือสีม่วงอมชมพู มีช่องอากาศ กิ่งอ่อนมีขนรูปดาว
ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานถึงรูปรีหรือรูปรีแกมรูปไข่ กว้าง ๖-๑๕ ซม. ยาว ๙-๓๐ ซม. ปลายแหลมถึงกึ่งแหลม โคนรูปลิ่มถึงกลมมน ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างเกลี้ยงหรือมีขนรูปดาวสีเหลืองอมเทาประปรายมีต่อมเห็นได้ชัดเจนบริเวณใกล้ซอกของเส้นใบเส้นแขนงใบข้างละ ๓-๕ เส้น ก้านใบอวบสั้น รูปทรงกระบอก ยาว ๑-๓.๕ ซม. ด้านบนเป็นร่อง
ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ มีดอกจำนวนมาก ช่อดอกยาว ๑๐-๓๐ ซม. ก้านช่อดอกยาวได้ถึง ๑ ซม. ก้านดอกสั้น สีม่วง ทั้งก้านช่อดอกและก้านดอกมีขนรูปดาวสีน้ำตาลหนาแน่น ใบประดับย่อย ๒ ใบ ขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงสีเขียว ยาว ๖-๘ มม. มีขนรูปดาวหนาแน่น โคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น ๓-๕ แฉก แฉกรูปกลมหรือรูปกลมแกมรูปไข่ ปลายแฉกมนถึงกลม กลีบดอกรูปปากเปิดแกมรูปกรวยเบี้ยว ยาว ๒-๔ ซม. สีชมพู สีชมพูแกมแดง หรือสีม่วงอ่อน เมื่อแก่มีสีเข้มขึ้นร่วงง่าย โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด สีขาวนวล โค้งขึ้นบริเวณใกล้โคน ส่วนปลายขยายใหญ่ ด้านนอกมีขนรูปดาว ปลายมี ๕ แฉก สีม่วง แยกเป็น ๒ ซีก ซีกบน ๒ แฉก ตั้งขึ้น รูปกลมแกมรูปไข่ ยาวประมาณ ๘ มม.บริเวณโคนแฉกมีจุดสีม่วงเข้ม ๒ จุด มักหุ้มปิดอับเรณู ซีกล่าง ๓ แฉก แต่ละแฉกรูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๕-๗ มม. โค้งพับลง เกสรเพศผู้มี ๒ คู่ ยาวไม่เท่ากัน โผล่พ้นกลีบดอก มีขนยาวห่าง ๆ บริเวณใกล้โคนหรือเกลี้ยง อับเรณูรูปไข่แกมรูปขอบขนานสีม่วงหรือสีแดงอมน้ำตาล ก้านชูอับเรณูติดที่ฐานสีม่วงอมชมพู รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่แกมรูปขอบขนาน เกลี้ยง มีริ้วเห็นไม่ชัด ๖ ริ้ว มี ๒ ช่องแต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียยาว ปลายโค้งขึ้น ยอดเกสรเพศเมียขนาดเล็ก
ผลแบบผลแห้งแตกตามรอยประสาน รูปขอบขนานถึงรูปขอบขนานแกมรูปแถบ สีเขียว กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาว ๒-๔ ซม. เรียบ เกลี้ยง เมล็ดจำนวนมาก รูปแถบ มีปีกใส ความกว้างรวมปีกประมาณ ๑.๕ มม. ยาวประมาณ ๗ มม.
ชมพูพานมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันออกเฉียงใต้ พบขึ้นตามป่าดิบริมลำธาร ป่าดิบเขา ป่าโปร่ง บริเวณหน้าผา ขึ้นบนหิน หินปูน หรืออิงอาศัยบนต้นไม้อื่น ที่สูงจากระดับทะเล ๘๐๐-๒,๐๐๐ ม. ออกดอกเดือนกันยายนถึงมกราคมเป็นผลเดือนมีนาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เนปาล ภูฏาน เมียนมา ทางตะวันตกเฉียงใต้ของจีนและตอนเหนือของเวียดนาม.