ข้าวนกเป็นไม้ล้มลุกหลายปี แตกเป็นกอหลวม ๆ หรือมีไหล ต้นตั้งตรงหรือตอนโคนโค้งงอเล็กน้อย สูงได้ถึง ๘๐ ซม. ข้อและปล้องเกลี้ยง ปล้องเล็ก

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปแถบ กว้าง ๐.๗-๒ ซม. ยาว ๖-๒๗ ซม. ปลายแหลม ขอบสากคาย โคนมน ผิวใบหยาบ

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง กว้าง ๑-๓ ซม. ยาว ๔-๑๕ ซม. ช่อย่อยสั้น ยาว ๒-๓ ซม. แตกจากแกนกลางช่อชั้นเดียว ช่อดอกย่อยออกเดี่ยวแบนทางด้านข้าง รูปรีหรือรูปใบหอก กว้าง ๑.๕-๒.๖ มม. ยาว ๕-๖.๕ มม. ก้านสั้น ยาวประมาณ ๐.๒ มม. กาบช่อดอกย่อย ๒ กาบ มีขนาดเล็ก มีดอก ๓ ดอก ดอกล่าง ๒ ดอก ไม่เจริญ มีเพียงกาบล่างที่คล้ายหนาม ยาวได้ถึง ๑.๔ มม. ดอกบนเป็นดอกสมบูรณ์ กาบล่างรูปเรือ ยาวประมาณ ๕.๕ มม. ปลายเป็นจะงอยแข็ง ไม่มีรยางค์มีเส้นตามยาว ๕ เส้น ผิวขรุขระเป็นตุ่มเล็กทั่วกาบ กาบบนคล้ายกาบล่าง มีกลีบเกล็ด ๒ กลีบ เกสรเพศผู้ ๖ เกสร รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง ออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาวเป็นเส้น ๒ เส้น ยอดเกสรเพศเมียมีขนยาวนุ่ม

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดติด ทรงรูปไข่หรือรูปทรงรีกว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. เมื่อแก่สีน้ำตาลมีกาบดอก ๒ กาบ ติดทน เมล็ดมี ๑ เมล็ด

 ข้าวนกมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลางและภาคตะวันตกเฉียงใต้ เป็นพืชทนแล้ง ออกดอกตลอดปีในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา ลาว เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์

 ประโยชน์ ใช้ทดลองเพื่อปรับปรุงพันธุ์ข้าว.