ชื่ออื่น ๆ

กำจัดต้น (กรุงเทพฯ), มะข่วง (เหนือ), หมักข่วง (แม่ฮ่องสอน)

กำจัดเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๒๐ ม. มีหนามแหลมตามลำต้นและกิ่ง

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่หรือคู่ เรียงสลับ ยาวได้ถึง ๕๐ ซม. มีใบย่อย ๕-๑๑ ใบ รูปไข่หรือรูปรี กว้าง ๓-๖ ซม. ยาว ๕-๑๔ ซม. ปลายแหลมมาก โคนแหลมและเบี้ยวขอบเรียบหรือหยักห่าง ๆ บางครั้งมีต่อมกลมเล็ก ๆ ที่บริเวณหลักเส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๕ เส้น ก้านใบย่อยยาว ๓-๕ มม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ขนาดใหญ่ ออกที่ยอดหรือตามง่ามใบใกล้ยอด ดอกแยกเพศ สีขาวหรือขาวอมเขียว ยาว ๒-๓ มม. ก้านดอกสั้นมาก ดอกเพศผู้มีกลีบเลี้ยงเล็กมาก ๔ กลีบ รูปกลมหรือรูปสามเหลี่ยม กลีบดอก ๔ กลีบ รูปรีหรือรูปไข่ ยาว ๑-๒ มม. เกสรเพศผู้ ๔ อัน ก้านชูอับเรณูยาวไล่เลี่ยกับกลีบดอก อับเรณูเล็กมาก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ เล็กมากและไม่สมบูรณ์ ดอกเพศเมียคล้ายดอกเพศผู้ มีรังไข่ใหญ่ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียเล็ก

 ผลแบบผลแห้งแตก ค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖-๗ มม. ผิวขรุขระ มีกลิ่น เมล็ดเล็ก กลม ดำเป็นมัน

 กำจัดมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบ บนพื้นที่ระดับต่ำไปจนถึงสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๕๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ศรีลังกา พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย

 ในภูมิภาคอินโดจีนใช้เปลือกทำยาแก้ไข้และยาบำรุง (Perry and Metzger, 1980) ผลใช้เป็นเครื่องเทศ.