ชื่ออื่น ๆ

ตะโกไทย (กลาง); ปลาบ (เพชรบุรี); มสุลัวะ (กะเหรี่ยง-ลำปาง); มะเขือเถื่อน (สกลนคร)

ตะโกสวนเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๕ ม. ผลัดใบแต่ผลิใบใหม่ไว เปลือกสีน้ำตาลถึงสีคล้ำ แตกเป็นร่องเป็นสะเก็ด กระพี้สีขาว แก่นสีน้ำตาลคล้ำถึงสีดำ

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอกกลับ กว้าง ๒.๕-๘ ซม. ยาว ๑๐-๓๐ ซม. ปลายแหลม มนหรือค่อนข้างโค้งกลม โคนมน ตัด หรือรูปลิ่ม ขอบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบบางหรือค่อนข้างหนาเกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน เส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน นูนทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๐-๑๘ เส้น มักคดไปมา สังเกตเห็นได้ทางด้านบน และเห็นชัดทางด้านล่างเส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทางด้านบน ก้านใบยาว ๑-๑.๕ ซม. เกลี้ยง

 ดอกแยกเพศต่างต้น ออกตามกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อดอกเพศผู้แบบช่อกระจุก ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. ทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ ๔ กลีบ พบน้อยที่มี ๕ กลีบ กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น ๔ แฉก พบน้อยที่มี ๕ แฉก ยาวรวมกัน ๒-๓ มม. มีขนนุ่มทั้ง ๒ ด้าน กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกันเป็นรูปคนโทหรือรูปไข่ป้อมยาว ๐.๗-๑.๕ ซม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก พบน้อยที่มี ๕ แฉก

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลมหรือค่อนข้างแป้น กว้าง ๒.๕-๕ ซม. ยาว ๒.๕-๔ ซม. เมื่ออ่อนมีขนคล้ายกำมะหยี่ และขนจะค่อย ๆ หลุดร่วงไปในเวลาต่อมา ผลสุกสีเหลืองอมส้ม กลีบเลี้ยงขยายใหญ่และติดทน โคนเชื่อมติดกันและโอบหุ้มประมาณครึ่งหนึ่งของตัวผล ปลายพับกลับ มีขนสั้นนุ่มทั้ง ๒ ด้าน ขอบเป็นคลื่นและเห็นเส้นกลีบชัด ก้านผลยาว ๐.๒-๑ ซม. เมล็ดแข็ง รูปไตหรือรูปจันทร์เสี้ยว มีเยื่อหุ้มสีน้ำตาลอ่อน

 ตะโกสวนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยเกือบทุกภาค พบตามชายป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๕๐-๕๐๐ ม. มักพบเป็นพืชปลูก ออกดอกและเป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา มาเลเซีย และอินโดนีเซีย

 ประโยชน์ ผลสุกกินได้ ผลอ่อนใช้เป็นยาสมุนไพรและใช้ย้อมตาข่ายและเสื้อผ้า เนื้อไม้ใช้ทำเครื่องตกแต่งบ้านเรือน.