ตะเกียงเป็นไม้ล้มลุก ส่วนที่อยู่เหนือดินสูง ๑๐-๑๕ ซม. ลำต้นใต้ดินเป็นหัวค่อนข้างแป้น

 ใบเดี่ยว มี ๑-๒ ใบ ปลายเว้าเป็นแฉกลึก ๓ แฉก เกือบแยกเป็น ๓ ส่วน แฉกกลางรูปรี ปลายเรียวแหลม โคนรูปลิ่มแคบ เชื่อมติดกับแฉกข้าง ขอบเป็นคลื่นเล็กน้อย แฉกข้างรูปรีหรือคล้ายรูปสามเหลี่ยม ไม่สมมาตร ปลายเรียวแหลม ขอบแฉกใกล้โคนทางด้านนอกมักหยักเว้า แผ่นใบด้านบนสีเขียว ด้านล่างสีอ่อนกว่า แต่ละแฉกมีเส้นแขนงใบข้างละ ๔-๗ เส้น ปลายเส้นโค้งจดกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบกว้าง ๑-๒ มม. ยาว ๕-๘ ซม. มีขนแข็ง

 ช่อดอกแบบช่อเชิงลดมีกาบ ออกจากหัวชูเหนือดิน มี ๑ ช่อ เกิดก่อนใบ กาบช่อดอกยาวประมาณ ๗.๕ ซม. ส่วนโคนม้วนเป็นหลอด กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาวประมาณ ๑.๕ ซม. สีน้ำตาลอ่อนอมเทา ด้านนอกมีขนสั้นหนาแน่น แผ่นกาบช่อดอกรูปสามเหลี่ยม กว้างประมาณ ๒ ซม. ยาวประมาณ ๖ ซม. โค้งลงตามแนวนอน ด้านในสีน้ำตาลอมแดงเข้มด้านนอกสีอ่อนกว่า มีขนสั้นหนาแน่น ระหว่างส่วนโคนกับแผ่นกาบช่อดอกมีรอยคอดเห็นชัด ก้านช่อดอกสีขาว อยู่ใต้ดิน ยาวประมาณ ๑ ซม. ช่อดอกยาวประมาณ ๔.๕ ซม. สั้นกว่ากาบช่อดอก ดอกแยกเพศร่วมช่อ ไร้กลีบรวม ส่วนบนสุดมีรยางค์สีน้ำตาลอมแดงเข้ม รูปกรวย ยาวได้ถึง ๔ ซม. ปลายมน โคนรยางค์มีก้านสั้นมาก ผิวเรียบ ถัดลงมาเป็นช่วงดอกเพศผู้ รูปทรงกระบอก กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวได้ถึง ๑ ซม. มีดอกจำนวนมากเรียงชิดกันแน่นรอบแกนช่อ เกสรเพศผู้ ๑-๓ เกสร สีม่วงอมแดงหรือสีชมพูอมแดง ก้านชูอับเรณูสั้นมาก ตามด้วยช่วงดอกที่เป็นหมัน กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวได้ถึง ๒ ซม. มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันสีขาวจำนวนมากเรียงชิดกันแน่นรอบแกนช่อ แต่ละเกสรเรียวและโค้งคล้ายหนอนยาว ๑-๒ ซม. ส่วนโคนช่อดอกเป็นช่วงดอกเพศเมียรูปกรวย กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. มีดอกจำนวนมากเรียงชิดกันแน่นรอบแกนช่อ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ สีขาว รูปทรงรี กว้างประมาณ ๐.๓ มม. ยาวประมาณ ๐.๗ มม. มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑-๓ เม็ด ไร้ก้านยอดเกสรเพศเมีย ยอดเกสรเพศเมียสีม่วงอมแดงหรือสีชมพูอมแดง รูปครึ่งทรงกลมแกมรูปคล้ายจาน มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๐.๓ มม.

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด สีขาว ทรงรูปไข่กลับหรือรูปทรงรี ยาว ๔-๕ มม. เมล็ดรูปทรงค่อนข้างกลม มักมี ๑ เมล็ด

 ตะเกียงเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออก ตามที่ค่อนข้างชื้น ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางประมาณ ๓๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลในช่วงฤดูฝน.