กาคาบแก้ว

Dalechampia falcata Gagnep.

ชื่ออื่น ๆ
เครือสาวหลงขาว (นครราชสีมา)
ไม้เถา ผิวลำต้นเป็นร่องตามยาว ใบแคบและโค้ง ขอบใบตอนล่างหยักซี่ฟันห่าง ๆ มีขนทั้ง ๒ ด้าน ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามปลายกิ่งแขนง ดอกแยกเพศร่วมช่อ ใบและกลีบเลี้ยงของดอกเพศเมียมีขนเป็นพิษ โคนช่อและโคนดอกมีใบประดับ ผลแบบผลแห้งแตก แก่จัดแตกเป็น ๓ ซีก

กาคาบแก้วเป็นไม้เถา ยาว ๑-๒ ม. ลำต้นค่อนข้างแข็งเป็นร่องตื้นตามยาวโดยรอบ มีขนละเอียด สีเทา

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานยาว ค่อนข้างโค้ง กว้าง ๐.๖-๑.๕ ซม. ยาว ๖-๑๔ ซม. ปลายสอบแหลม โคนเว้าขอบใบตอนล่างหยักซี่ฟันห่าง ๆ ปลายแหลมแข็ง แผ่นใบด้านบนมีขนละเอียดค่อนข้างหนาแน่นตามเส้นกลางใบและขอบใบด้านล่างสีอ่อนกว่ามีขนละเอียด เส้นกลางใบนูนเด่น เส้นแขนง ใบออกจากโคนใบ ๑-๒ คู่ เหนือขึ้นไปมีประมาณ ๑๒ คู่ โค้งมาก ปลายจรดกันชิดขอบใบ เส้นร่างแหนูนชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๑-๒ มม. มีขน หูใบรูปเคียว เรียวเล็กและโค้งลงยาว ๔-๖ มม.

 ดอกแยกเพศร่วมช่อ ออกเป็นช่อกระจุกตามปลายกิ่งแขนงที่เกิดใกล้ปลายยอด กลางกิ่งแขนงมีใบ ๑ ใบ ก้านช่อดอกยาว ๓-๔ ซม. มีขนละเอียด สีเทา ใบประดับ ๒ อัน รูปไข่ปลายแหลม ยาวประมาณ ๘ มม. ให้ช่อดอกมีใบประดับรูปพัดยาวประมาณ ๓ ซม. ขอบหยัก ๓-๔ แฉก ปลายแฉกแหลมเส้นกลางใบประดับ ๓-๔ เส้น ออกจากโคน ด้านล่างใบประดับมีขนหนาแน่น ใบประดับดอกเพศเมียรูปกลมปลายหยักลึก ใบประดับดอกเพศผู้รูปไข่กลับ ขอบหยักซี่ฟัน ปลายมีต่อม


ดอกเพศเมียมี ๓ ดอก กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ขอบจักเป็นฝอยปลายมีต่อมข้างละ ๑๐ จัก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ กลม เป็นร่องลึก ๓ ร่องตามยาว มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เมื่อ มีขนละเอียด ก้านยอดเกสรเพศเมียใหญ่ ปลายงอ สีเทา ดอกเพศผู้มีจำนวนมากกว่าดอกเพศเมีย ๒-๓ เท่า กลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ มม. มีขนประปราย กลีบเลี้ยงรูปไข่ ๔-๕ กลีบ เกสรเพศผู้ ๑๒-๑๘ อัน ก้านชูอับเรณูสั้นมาก ติดกันเป็นหลอดอยู่บนฐานที่มีขนแข็ง

 ผลแบบผลแห้งแตก ค่อนข้างกลม มีกลีบเลี้ยงที่ขยายออกเล็กน้อย ขอบจักถี่ มีขน กว้างประมาณ ๕ มม. ยาว ๑-๒ ซม. ล้อมรอบผล ผลแก่แตกออกเป็น ๓ ส่วน เมล็ดสีขาวมีลายสีน้ำตาล รูปไข่ กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๕ มม.

 กาคาบแก้วมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๑๐๐-๒๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่กัมพูชาและเวียดนามใต้

 ใบและกลีบเลี้ยงของดอกเพศเมียมีขนเป็นพิษ ทำให้เกิดอาการระคายเคืองผิวหนัง.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กาคาบแก้ว
ชื่อวิทยาศาสตร์
Dalechampia falcata Gagnep.
ชื่อสกุล
Dalechampia
คำระบุชนิด
falcata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Gagnepain, François
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1866-1952)
ชื่ออื่น ๆ
เครือสาวหลงขาว (นครราชสีมา)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.เต็ม สมิตินันทน์