เฒ่าหลังลาย

Pseuderanthemum graciliflorum (Nees) Ridl.

ชื่ออื่น ๆ
เฉียงพร้าป่า (ตรัง); ยายปลัง, รงไม้ (สุราษฎร์ธานี); ร่องไม้ (ใต้)
ไม้พุ่ม กิ่งเป็นเหลี่ยม สีน้ำตาลอ่อน มีขนสั้นนุ่มบริเวณยอด ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปใบหอกหรือรูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อเชิงประกอบคล้ายช่อเชิงลด ออกที่ยอดหรือตามซอกใบ ดอกสีม่วงอ่อน มีจุดประสีม่วงเข้ม ผลแบบผลแห้งแตก รูปคล้ายกระบอง โคนสอบเรียว เมล็ดแบน ผิวขรุขระสีเขียวเข้ม เมื่อแห้งสีออกดำ

เฒ่าหลังลายเป็นไม้พุ่ม สูง ๒-๓ ม. กิ่งเป็นเหลี่ยม สีน้ำตาลอ่อน มีขนสั้นนุ่มบริเวณยอด

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปใบหอกหรือรูปขอบขนาน กว้าง ๓-๘ ซม. ยาว ๘-๒๐ ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบค่อนข้างเรียบ แผ่นใบบางด้านบนเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปรายที่เส้นใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๐ เส้น นูนเป็นสันทางด้านล่าง เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบยาว ๒-๔ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อเชิงประกอบคล้ายช่อเชิงลดออกที่ยอดหรือตามซอกใบ ยาว ๕-๘ ซม. มีขนสั้นนุ่มช่อย่อยแบบช่อกระจุก ใบประดับและใบประดับย่อยขนาดเล็ก กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๖ มม. ด้านนอกมีขนสั้นหนานุ่ม ก้านดอกสั้นมากหรือไร้ก้านกลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปใบหอก กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๑.๕ ซม. มีขนสั้นนุ่ม กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดแคบ ยาว ๔-๕ ซม. สีม่วงอ่อน ด้านนอกมีขนประปราย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก


สีม่วงอ่อนมีจุดประสีม่วงเข้ม แต่ละแฉกรูปขอบขนานถึงรูปไข่กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๑.๒ ซม. ซีกบน ๒ แฉก โคนแฉกเชื่อมติดกัน เกสรเพศผู้ ๔ เกสร ติดอยู่บริเวณปลายหลอดกลีบดอก ที่เป็นหมัน ๒ เกสร ที่สมบูรณ์ ๒ เกสร ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ ๒ มม. อับเรณูสีม่วงเข้ม โผล่พ้นปากหลอดกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปค่อนข้างแบน มีขนประปราย มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๓.๕ ซม. ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉกเล็ก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปคล้ายกระบอง โคนสอบเรียว ยาวประมาณ ๒.๘ ซม. เมื่อแก่แตกเป็น ๒ ซีก มีขนประปรายบริเวณปลายผล เมล็ดแบนผิวขรุขระ สีเขียวเข้ม เมื่อแห้งสีออกดำ

 เฒ่าหลังลายมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบบนพื้นที่ชื้นตามป่าดิบ และป่าเบญจพรรณ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนตุลาคมถึงกุมภาพันธ์ เป็นผลเดือนมกราคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เฒ่าหลังลาย
ชื่อวิทยาศาสตร์
Pseuderanthemum graciliflorum (Nees) Ridl.
ชื่อสกุล
Pseuderanthemum
คำระบุชนิด
graciliflorum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Nees von Esenbeck, Christian Gottfried Daniel
- Ridley, Henry Nicholas
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Nees von Esenbeck, Christian Gottfried Daniel (1776-1858)
- Ridley, Henry Nicholas (1855-1956)
ชื่ออื่น ๆ
เฉียงพร้าป่า (ตรัง); ยายปลัง, รงไม้ (สุราษฎร์ธานี); ร่องไม้ (ใต้)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นายบดินทร สอนสุภาพ