แซะวัน

Erycibe grififthii C. B. Clarke

ไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้ต้น กิ่งอ่อนมีขนแข็งรูปดาว กิ่งแก่เป็นสันมีริ้วและมีช่องอากาศเล็ก ๆ ใบเดี่ยวเรียงเวียน รูปรีถึงรูปรีแกมรูปไข่ ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อแยกแขนง ออกที่ซอกใบ ดอกเล็ก สีขาว หลอดดอกสั้น แฉกกลีบดอกปลายเว้าเป็นแฉกเล็ก ๒ แฉก มีแถบกลางกลีบ ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ดรูปทรงรี สุกสีส้ม เมล็ดรูปทรงรี มี ๑ เมล็ด

 แซะวันเป็นไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้ต้น ยาวได้ถึง ๓๐ ม. เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้นยาวได้ถึง ๑๕ ซม. กิ่งอ่อนมีขนแข็งรูปดาว กิ่งแก่เป็นสัน มีริ้วและมีช่องอากาศเล็ก ๆ

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปรีแกมรูปไข่ กว้าง ๒.๕-๘ ซม. ยาว ๗-๑๔ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนมนถึงมนกว้าง ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษเกลี้ยง ด้านล่างเมื่อแห้งมีสีแดง เส้นแขนงใบข้างละ ๕-๘ เส้น เห็นชัดทางด้านบน ก้านใบยาว ๐.๗-๑.๔ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อแยกแขนง ออกที่ซอกใบ ๒-๓ ช่อ ช่อดอกยาวได้ถึง ๓.๕ ซม. แต่ละช่อมี ๓-๑๐ ดอก ก้านดอกยาว ๒-๗ มม. ใบประดับเล็กมาก ร่วงเร็ว ดอกเล็ก สีขาว กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ติดทน เรียงซ้อนแบบควินคันเชียล กลีบวงนอก ๒ กลีบรูปไข่กว้างหรือรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม กว้างและยาว ๒-๓ มม.


กลีบวงใน ๓ กลีบ รูปไข่ค่อนข้างแป้น กว้าง ๒.๗-๔ มม. ยาว ๒-๒.๘ มม. ด้านนอกมีขนแข็งรูปดาวหนาแน่น กลีบดอกยาวประมาณ ๗ มม. โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๑.๕-๓ มม. ปลายแยกเป็น ๕ แฉก ยาว ๔-๕.๕ มม. แต่ละแฉกปลายหยักเว้าเป็น ๒ หยัก กว้าง ๒-๒.๕ มม. ยาว ๒-๓ มม. ขอบเรียบหรือหยักมนถี่ มีแถบกลางกลีบ กว้าง ๒-๒.๕ มม. ยาว ๓.๕-๔ มม. ด้านนอกมีขนแข็งรูปดาวหนาแน่น เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ติดอยู่ที่โคนหลอดดอก ไร้ก้านชูอับเรณู อับเรณูยาวประมาณ ๐.๕ มม. ปลายและโคนตัดหรือเว้าบุ๋มเล็กน้อย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปคล้ายทรงกระบอก กว้าง ๑-๑.๕ มม. ยาว ๑.๕-๒ มม. เกลี้ยง มี ๑ ช่อง ออวุล ๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียรูปกรวย มีสัน ๑๐ สัน

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงรีกว้าง ๒-๒.๓ ซม. ยาว ๒.๖-๔ ซม. ปลายมน สุกสีส้มผิวผลเป็นขุย มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดรูปทรงรี กว้าง ๑.๕-๒ ซม. ยาว ๒-๓ ซม. มี ๑ เมล็ด

 แซะวันมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้และภาคใต้ พบในป่าละเมาะหรือตามที่โล่งในป่าดิบ ตามลำธารหรือแหล่งน้ำ ที่สูงจากระดับทะเล ๕๐-๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมีนาคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่เมียนมา มาเลเซีย และเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
แซะวัน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Erycibe grififthii C. B. Clarke
ชื่อสกุล
Erycibe
คำระบุชนิด
grififthii
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Clarke, Charles Baron
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1832-1906)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา