ซือลีแยยากา

Xylopia fusca Maingay ex Hook. f. et Thomson

ไม้ต้น มีรากค้ำยัน กิ่งอ่อนสีน้ำตาลแดง ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนาน เกลี้ยง หนา ใบอ่อนมีขนสีทอง ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบ ๑-๓ ดอก ดอกสีเหลืองนวล เมื่อบานมีกลิ่นหอมอ่อน ผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว มี ๓-๔ ผล รูปทรงกระบอกผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาลแดง ด้านในเปลือกผลสีแดงเข้ม เมล็ดสีขาวแกมเทา รูปทรงกลม มี ๓-๔ เมล็ด

ซือลีแยยากาเป็นไม้ต้น สูง ๒๐-๓๐ ม. เส้นผ่านศูนย์กลางของลำต้นระดับอก ๕๐-๘๐ ซม. มีรากค้ำยันจนถึงระดับสูง ๑ ม. ลำต้นแตกกิ่งขนานกับพื้นเรือนยอดโปร่ง รูปกรวยคว่ำ กิ่งอ่อนสีน้ำตาลแดงไม่มีขน เปลือกหนา สีน้ำตาลเข้ม มีกลิ่นเฉพาะ

 ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนาน กว้าง ๒-๔.๕ ซม. ยาว ๕-๑๐ ซม. ปลายเรียวแหลมโคนมนถึงหยักเว้า ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง เส้นกลางใบด้านบนเป็นร่องเล็กน้อย เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๙ เส้น เห็นไม่ชัดเจนทั้ง ๒ ด้าน ใบอ่อนมีขนสีทอง ใบแก่เกลี้ยง ก้านใบยาว ๔-๖ มม. เกลี้ยง

 ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นช่อกระจุกตามซอกใบ ๑-๓ ดอก ก้านช่อดอกยาว ๓-๕ มม. มีขน ก้านดอกอวบหนา ยาว ๓-๕ มม. มีขน มีใบประดับเล็ก ๆ ที่โคนก้านดอก กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ บาง รูปไข่ ยาวประมาณ ๓ มม. กลีบดอกสีเหลืองนวล มี ๖ กลีบ เรียงเป็น ๒ ชั้น กลีบชั้นนอกรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๔ มม. ยาว ๑.๗-๒ ซม. โคนกลีบแผ่กว้างเป็นกระเปาะ กลีบชั้นในลักษณะและขนาดใกล้เคียงกัน เมื่อดอกบานมีกลิ่นหอมอ่อน กลีบดอกชั้นนอกแผ่คลุม กลีบชั้นในชี้กางออก เกสรเพศผู้ ๓ เกสร ยาว ๓ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๓ รังไข่ ยาวประมาณ ๔ มม. แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง ออวุล ๓-๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นยอดเกสรเพศเมียรูปลิ่มแคบ

 ผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว มี ๓-๔ ผล รูปทรงกระบอก เส้นผ่านศูนย์กลาง ๑-๑.๒ ซม. ยาว ๓-๓.๕ ซม. ปลายผลมนกลมผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีน้ำตาลแดง ด้านในเปลือกผลสีแดงเข้ม ก้านช่อผลยาว ๔-๗ มม. ก้านผลยาว ๐.๕-๑ ซม. เมล็ดสีขาวแกมเทา รูปทรงกลม มี ๓-๔ เมล็ด

 ซือลีแยยากามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามป่าพรุ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๕๐ ม. ออกดอกเดือนธันวาคมถึงมกราคม ผลแก่เดือนมิถุนายนถึงกรกฎาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ซือลีแยยากา
ชื่อวิทยาศาสตร์
Xylopia fusca Maingay ex Hook. f. et Thomson
ชื่อสกุล
Xylopia
คำระบุชนิด
fusca
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Maingay, Alexander Carroll
- Hooker, Joseph Dalton
- Thomson, Thomas
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Maingay, Alexander Carroll (1836-1869)
- Hooker, Joseph Dalton (1817-1911)
- Thomson, Thomas (1817-1878)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น