ขางเจอ

Embelia tsjeriamcottam (Roem. et Schult.) A. DC. var. tsjeriamcottam

ไม้พุ่มหรือไม้รอเลื้อย กิ่งอ่อนและช่อดอกมีขนใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปไข่กลับ ดอกแยกเพศต่างต้นหรือดอกแยกเพศต่างต้นแกมดอกสมบูรณ์เพศช่อดอกแบบช่อกระจะ มี ๑-๓ ช่อ หรือช่อแยกแขนงออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก ๒-๓ ช่อ ตามซอกใบ ดอกสีเขียวอ่อนหรือสีขาว ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ดรูปค่อนข้างกลม เมล็ดมี ๑ เมล็ด

ขางเจอเป็นไม้พุ่มหรือไม้รอเลื้อย ขนาดใหญ่เหมือนไม้ต้น สูงได้ถึง ๕ ม. กิ่งอ่อนและช่อดอกมีขนอุยนุ่มสีน้ำตาลแดงหรือขนสั้นนุ่มแบบกำมะหยี่ กิ่งแก่สีเทาแกมน้ำตาล เกือบเกลี้ยง มีช่องอากาศนูน

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปไข่กลับ กว้าง ๒-๑๐ ซม. ยาว ๖-๑๕ ซม. ปลายแหลม มน หรือเรียวแหลม โคนรูปลิ่มกว้าง แหลมหรืออาจมน ขอบเรียบหรือหยักซี่ฟันบริเวณปลายใบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนมีขนประปราย ด้านล่างมีขนอุยสีน้ำตาลแดงประปรายถึงหนาแน่น หรือมีขนสั้นหนานุ่ม มีจุดโปร่งแสงขนาดเล็ก เห็นไม่ชัด เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๘ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแหเห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๐.๔-๑.๕ ซม. มีขนอุยนุ่มสีน้ำตาลแดงหรือขนสั้นนุ่มแบบกำมะหยี่

 ดอกแยกเพศต่างต้นหรือดอกแยกเพศต่างต้นแกมดอกสมบูรณ์เพศ ช่อดอกแบบช่อกระจะ มี ๑-๓ ช่อ หรือช่อแยกแขนง ออกเดี่ยวหรือเป็นกระจุก ๒-๓ ช่อ ตามซอกใบ ช่อดอกเพศผู้ยาว ๔-๑๓ ซม. มักเป็นแบบช่อแยกแขนง ช่อดอกเพศเมียยาว ๑-๗ ซม. ดอกสีเขียวอ่อนหรือสีขาว ก้านดอกยาว ๑.๕-๒ มม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ ๑ มม. โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉกลึก ๔-๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่ถึงรูปไข่แกมรูปใบหอก ปลายแหลม ด้านนอกมีขนประปราย มีจุดโปร่งแสงกระจายทั่วไป ขอบมีขนครุย กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๔-๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่แกมรูปใบหอกถึงรูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๒.๕ มม. ปลายมน ด้านนอกมีขนประปราย ด้านในมีปุ่มและมีต่อมสีดำขนาดเล็กดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๔-๕ เกสร ติดใกล้โคนแฉกกลีบดอกอับเรณูรูปไข่ ยาวประมาณ ๑ มม. ปลายมน แตกตามยาวดอกเพศเมียมีเกสรเพศผู้เป็นหมันติดอยู่ใกล้กึ่งกลางแฉกกลีบดอก อับเรณูลดรูป กึ่งไร้ก้าน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบเกลี้ยง มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนน้อย ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปทรงกระบอก ยาวประมาณ ๑ มม.

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปค่อนข้างกลมเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๔ มม. ผิวย่นเมื่อเจริญเต็มที่เมล็ดมี ๑ เมล็ด

 ขางเจอมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบตามป่าผสมผลัดใบและป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐-๑,๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม เป็นผลเดือนกันยายนถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดียเนปาล ศรีลังกา เมียนมา ลาว และเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ขางเจอ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Embelia tsjeriamcottam (Roem. et Schult.) A. DC. var. tsjeriamcottam
ชื่อสกุล
Embelia
คำระบุชนิด
tsjeriamcottam
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roemer, Johann Jakob
- Schultes, Josef (Joseph) August
- de Candolle, Alphonse Louis Pierre Pyramus
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. tsjeriamcottam
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- -
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Roemer, Johann Jakob (1763-1819)
- Schultes, Josef (Joseph) August (1773-1831)
- de Candolle, Alphonse Louis Pierre Pyramus (1806-1893)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางปริญญนุช กลิ่นรัตน์