ชื่ออื่น ๆ

โพออม (ปัตตานี); ลูบลีบเครือ (เหนือ); วีวี่ (ปราจีนบุรี)

โคกกระออมเป็นไม้เถาล้มลุก เถายาว ๑-๓ ม. เป็นร่องลึกตามยาว ๕-๖ ร่อง มีขนประปราย มักแตก กิ่งมากเกือบตลอดต้น

 ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นปลายคี่ เรียงเวียนคล้ายรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๕-๙ ซม. ยาว ๔-๘ ซม. ก้านใบยาว ๒-๔ ซม. ใบย่อย ๓ ใบ รูปไข่ถึงรูปใบหอก กว้าง ๐.๕-๓ ซม. ยาว ๑-๕ ซม. ใบย่อยด้านข้างขนาดเล็กกว่าใบย่อยใบปลาย ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนรูปลิ่มขอบหยักมนลึกหรือหยักซี่ฟันห่าง ๆ เส้นแขนงใบเห็นไม่ชัด ก้านใบย่อยสั้นมากหรือไร้ก้าน

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกซ้อนออกตามซอกใบ แต่ละช่อมี ๒-๓ ดอก ก้านช่อดอกเรียว ยาว ๔-๑๐(-๑๔) ซม. ด้านล่างของช่อดอกมีมือจับ ๒ อันอยู่ตรงข้ามกัน งอโค้ง ก้านช่อดอกย่อยเรียว ยาว

ประมาณ ๑ ซม. ดอกเล็ก สีขาว ก้านดอกยาว ๓-๔ มม. ดอกสมมาตรด้านข้าง กลีบเลี้ยง ๔ กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อมกันเป็น ๒ คู่ ขนาดไม่เท่ากัน กลีบวงนอก ๒ กลีบ รูปค่อนข้างกลมหรือรูปไข่กลับ มีขนาดเล็ก ยาว ๑-๒ มม. กลีบวงใน ๒ กลีบ รูปค่อนข้างกลมหรือรูปไข่ โค้งเว้ายาว ๒-๔ มม. กลีบดอกบาง มี ๔ กลีบ เรียงเป็น ๒ คู่ ขนาดไม่เท่ากัน กลีบวงนอก ๒ กลีบ รูปไข่กลับถึง รูปค่อนข้างกลม กว้าง ๑-๒ มม. ยาว ๑.๕-๒.๕ มม. กลีบวงใน ๒ กลีบ มีเกล็ด กว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๑-๒ มม. จานฐานดอกเป็นพูเกลี้ยง ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๘ เกสร ยาวไม่เท่ากัน ก้านชูอับเรณูยาว ๐.๘-๒.๕ มม. มีขน อับเรณูสีเหลือง ยาวประมาณ ๐.๕ มม. ดอกเพศเมียมีเกสรเพศผู้ลดรูป รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปคล้ายพีระมิดหรือรูปไข่กลับ ยาว ๒-๓ มม. มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก มีขนประปราย ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปค่อนข้างกลมหรือรูปไข่ กลับ กว้าง ๑.๕-๒.๕ ซม. ยาว ๒-๔ ซม. สีเขียว เมื่อแก่สีคล้ายฟาง ปลายตัด มี ๓ มุม เปลือกบาง มีลายคล้ายเส้นใบ ผนังผลพองออกคล้ายลูกโป่ง ภายในมีผนังกั้นเป็นเยื่อบาง ๆ ๓ ช่อง แต่ละช่องมี ๑ เมล็ด เมล็ดเล็กรูปทรงกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๔-๖ มม. สีดำ เกลี้ยงมีเยื่อหุ้มเมล็ดสีขาว รูปหัวใจ ติดอยู่ที่ขั้ว มีกลีบเลี้ยง ติดทน

 โคกกระออมมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทั่วทุกภาคพบขึ้นในที่ขั้น ที่โล่ง ที่รกร้างทั่วไป ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับนํ้าทะเลถึงประมาณ ๑,๕๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเกือบตลอดปี ในต่างประเทศพบในเขตร้อนทั่วโลก

 ประโยชน์ รากใช้เป็นยาขับปัสสาวะ ขับเสมหะ ขับเหงื่อแก้ไข้เป็นยาระบาย ใบใช้เป็นยาภายนอก แก้คันแก้ปวดเมื่อย.