แคป่า

Markhamia stipulata (Wall.) Seem. ex K. Schum. var. pierrei (Dop) Santisuk

ชื่ออื่น ๆ
แคหางค่าง, พีแก (จันทบุรี)
ไม้ต้น ผลัดใบ เรือนยอดแตกกิ่งก้านไม่ เป็นระเบียบ กิ่งและยอดอ่อนมีขนสีเหลืองอมเทาใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ เรียงตรงข้ามมีใบย่อย ๑๑-๑๗ ใบ เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานหรือ รูปขอบขนานแกมรูปรีถึงรูปใบหอกแกมรูปไข่ ช่อดอก แบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่ง ดอกสีแดงอมนํ้าตาลผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปคล้ายทรงกระบอก มีตุ่มหรือปุมทั่วไป เมล็ดจำนวนมาก อัตแน่น ผิวค่อนข้างเรียบ มีปีกด้านข้าง ข้างละหนึ่งปีก รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

แคป่าเป็นไม้ต้น ผลัดใบ สูง ๗-๑๕ ม. เรือนยอดแตกกิ่งก้านไม่เป็นระเบียบ กิ่งและยอดอ่อนมีขนสีเหลืองอมเทา

 ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ เรียงตรงข้าม ยาว ๓๐-๖๐ ซม. ก้านใบยาว ๖-๘ ซม. หูใบเทียมเป็นแผ่นกลม ขนาดประมาณ ๒ ซม.หรือไม่มี ใบย่อย ๑๑-๑๗ ใบ เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปรีถึงรูปใบหอกแกมรูปไข่ กว้าง ๒-๘.๕ ซม. ยาว ๗-๒๔ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือยาวคล้ายหางโคนแหลม ขอบจักฟันเลื่อยถี่หรือเรียบ เกลี้ยง เส้นแขนง ใบข้างละ ๖-๑๐ เส้น ก้านใบย่อยบนสุดยาว ๐.๖-๔ ซม. และก้านใบย่อยคู่ล่างยาว ๑-๒ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่ง ยาวได้ถึง ๕๐ ซม. มีขน ดอกสีแดงอมนํ้าตาล กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันคล้ายกาบ ยาว ๓.๒-๔.๓ ซม. ด้านหนึ่งเว้าลึกเปิดออกยาวเกินกว่าครึ่งหนึ่ง ปลายโค้งเรียวแหลมส่วนบนมีขนหรือเกือบเกลี้ยง กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วยหรือรูปกรวยปากกว้าง ยาว ๖-๖.๕ ซม. ปลายแยกเป็นรูปปากเปิด มี ๕ แฉก รูปเกือบกลม กว้างประมาณ ๓.๖ ซม. ยาวประมาณ ๔.๕ ซม. ปลายมนด้านนอกมีต่อมประปราย เกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์ ๒ คู่ แต่ละคู่ยาวไม่เท่ากัน อยู่ภายในหลอดกลีบดอก อาจมีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันขนาดเล็ก ๑ เกสร จานฐานดอกรูปวงแหวน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก

 ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปคล้ายทรงกระบอกแบนด้านข้าง ห้อยลง โค้งหรือเกือบตรง กว้าง ๑.๕-๓ ซม. ยาว ๒๕-๔๓ ซม. ปลายสอบมน ผิวขรุขระเป็นลุ่มหรือปุ่มทั่วไป มีขนประปรายหรือเกือบเกลี้ยง เมล็ดจำนวนมากอัดแน่น ผิวค่อนข้างเรียบ มีปีกด้านข้าง ข้างละ ๑ ปีก รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า

 แคป่ามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงใต้ พบขึ้นตามบริเวณชายป่าดิบแล้งและป่าทุ่งหญ้าระดับตํ่า ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๔๐๐-๑๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนสิงหาคมถึงธันวาคม เป็นผลเดือนธันวาคมถึงมีนาคม ในต่างประเทศพบที่กัมพูชาและเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
แคป่า
ชื่อวิทยาศาสตร์
Markhamia stipulata (Wall.) Seem. ex K. Schum. var. pierrei (Dop) Santisuk
ชื่อสกุล
Markhamia
คำระบุชนิด
stipulata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Wallich, Nathaniel
- Seemann, Berthold Carl
- Schumann, Karl Moritz
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. pierrei
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- (Dop) Santisuk
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Wallich, Nathaniel (1786-1854)
- Seemann, Berthold Carl (1825-1871)
- Schumann, Karl Moritz (1851-1904)
ชื่ออื่น ๆ
แคหางค่าง, พีแก (จันทบุรี)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ