จีดง

Rosa odorata (Andrews) Sweet var. gigantea (Collett ex Crép.) Rehder et E. H. Wilson

ชื่ออื่น ๆ
แมะจี (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่)
ไม้พุ่มรอเลื้อย ลำต้นและกิ่งมีหนาม ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบย่อย ๕-๗ ใบ เรียงตรงข้าม รูปไข่แกมรูปรี ดอกเดี่ยว ออกตามปลายกิ่ง สีขาวนวล กลิ่นหอม ผลแบบผลกลุ่ม ผนังผลเป็นเนื้อนุ่ม สุกสีแดง ผลย่อยแบบผลแห้งเมล็ดล่อน รูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด

จีดงเป็นไม้พุ่มรอเลื้อย สูงได้ถึง ๑๐ ม. ลำต้นและกิ่งมีหนาม

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบย่อย ๕-๗ ใบ เรียงตรงข้าม รูปไข่แกมรูปรี กว้าง ๑.๒-๓.๕ ซม. ยาว ๒.๕-๗ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนมนขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบเกลี้ยง เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๒ เส้น ก้านใบยาว ๑-๓ ซม. เกลี้ยง หรือมีหนามเล็กน้อย ก้านใบย่อยยาว ๑-๒ มม. ใบย่อยที่อยู่ปลายสุดมีก้านใบยาวประมาณ ๑ ซม. หูใบ ๒ หู รูปขอบขนานแคบ ขอบเรียบ เชื่อมติดกับก้านใบ ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ๒ แฉก อาจมีหรือไม่มีต่อมตรงปลายหูใบ

 ดอกเดี่ยว ออกตามปลายกิ่ง เส้นผ่านศูนย์กลาง ๘-๑๕ ซม. สีขาวนวล กลิ่นหอม ก้านดอกยาว ๒-๔ ซม. เกลี้ยงหรือมีต่อม กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดคล้ายรูปไข่ เกลี้ยง ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แฉกรูปใบหอกหรือรูปลิ่มแคบ ปลายเรียวแหลม ขอบเรียบ ที่ผิวด้านในและขอบมีขนสั้นหนานุ่ม หลังจากดอกบานกลีบเลี้ยงโค้งลง แฉกกลีบเลี้ยงร่วงง่าย กลีบดอก ๕ กลีบ รูปไข่กลับ ปลายมนกว้างและเว้าตื้น โคนรูปลิ่ม เกสรเพศผู้จำนวนมาก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีจำนวนมาก แยกจากกัน อยู่ภายในหลอดกลีบเลี้ยง แต่ละรังไข่มี ๑ ช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมีย ๑ ก้าน มีขน ยาวใกล้เคียงกับเกสรเพศผู้และโผล่พ้นหลอดกลีบเลี้ยง

 ผลแบบผลกลุ่ม ประกอบด้วยผลย่อยจำนวนมากอยู่รวมกันภายในหลอดกลีบเลี้ยงซึ่งขยายใหญ่ขึ้นรูปทรงค่อนข้างกลมหรือคล้ายรูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลางยาวได้ถึง ๑.๕ ซม. ผนังเป็นเนื้อนุ่ม สุกสีแดง ผลย่อยแบบผลแห้งเมล็ดล่อน มี ๑ เมล็ด รูปคล้ายผล

 จีดงมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบขึ้นตามที่โล่งในป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับทะเล ๙๗๐-๑,๐๕๐ ม. พบน้อยมาก ออกดอกเดือนมีนาคม เป็นผลเดือนกรกฎาคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมา จีนตอนใต้ ทางเหนือของเวียดนาม และลาว.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จีดง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Rosa odorata (Andrews) Sweet var. gigantea (Collett ex Crép.) Rehder et E. H. Wilson
ชื่อสกุล
Rosa
คำระบุชนิด
odorata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Andrews, Henry Charles
- Sweet, Robert
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. gigantea
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- (Collett ex Crép.) Rehder et E. H. Wilson
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Andrews, Henry Charles (fl. 1794-1830)
- Sweet, Robert (1783-1835)
ชื่ออื่น ๆ
แมะจี (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา