กล้วยหมูสัง

Uvaria grandiflora Roxb. ex Hornem. var. grandiflora

ชื่ออื่น ๆ
กล้วยมดสัง, กล้วยมุดสัง, ย่านนมควาย (ตรัง); กล้วยมูซัง (สงขลา)
ไม้เถาเนื้อแข็ง กิ่งอ่อนและผิวใบด้านล่างมีขนนุ่มใบเรียงสลับ รูปรีแกมรูปไข่ ดอกสีแดงเลือดนก ออกตามปลายกิ่ง ยอดเกสรเพศเมียผายออกและมีเมือกเหนียว ผลเป็นผลกลุ่มผลย่อยรูปทรงกระบอก

 กล้วยหมูสังเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง เหนียว แยกจากโคนต้นได้หลายเถา เลื้อยพาดตามพุ่มไม้ไปได้ไกลถึง ๓๐ ม. กิ่งอ่อนมีขนนุ่มสีน้ำตาลอมเหลืองหนาแน่น

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรีแกมรูปไข่กลับ รูปรีแกมรูปขอบขนาน หรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กว้าง ๕-๑๐ ซม. ยาว ๑๒-๒๕ ซม. ปลายแหลม โคนมนเว้าเล็กน้อย ขอบเรียบ แผ่นใบด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน มีขนประปรายตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ด้านล่างสีเขียวนวล มีขนสั้นนุ่มทั่วไป ก้านใบยาว ๓-๔ มม.

 ดอกออกเดี่ยวที่ปลายกิ่งและตามกิ่ง ตรงข้ามหรือเยื้อง กับใบเล็กน้อย เมื่อบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖-๑๑ ซม. กลิ่นหอมอ่อน มีน้ำหวานจำนวนมากรอบฐานดอก กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ สีเขียวอมเหลือง รูปสามเหลี่ยม ยาว ๒-๓ ซม. กลีบค่อนข้างบอบบาง ผิวด้านนอกมีขนสั้นประปราย ด้านในเกลี้ยงกลีบดอกเรียงสลับกัน ๒ ชั้น ชั้นละ ๓ กลีบ สีแดงเลือดนกโคนกลีบสีเหลืองอ่อน รูปขอบขนานหรือรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน ยาว ๒.๕-๔ ซม. ปลายมน กลีบหนา เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก อยู่ชิดกันแน่นเป็นพุ่มกลม รังไข่อยู่เหนือวงกลีบมีจำนวนมาก ยาวประมาณ ๗ มม. มีขนสั้น มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ยอดเกสรเพศเมียแผ่ออกคล้ายรูปแตร มีเมือกเหนียวสีเหลือง แล้วเปลี่ยนเป็นสีเข้มขึ้น

 ผลเป็นผลกลุ่ม มีจำนวนมาก อยู่บนแกนตุ้มกลม ก้านช่อผลยาว ๔-๖ ชม. แต่ละผลรูปทรงกระบอกสั้น ๆ ยาว ๓-๖ ซม. ปลายมน คอดเว้าเล็กน้อยบางตอน ตามผิวมีตุ่มเล็ก ๆ กระจายและมีขนประปราย ก้านผลยาว ๑-๔ ซม. มีเมล็ดมาก

 กล้วยหมูสังมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นตามชายป่าดิบชื้นและป่าโปร่งที่ชุ่มชื้น บริเวณที่โล่งริมลำธาร ในต่างประเทศพบที่จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย

 ผลสุกมีกลิ่นหอม กินได้ รสหวานอมเปรี้ยว ชาวมลายูใช้ใบต้มกับข้าวกินบรรเทาอาการท้องขึ้น ท้องเฟ้อ และนำใบ และรากมาต้มเป็นยาบำบัดอาการปวดท้อง เถานำมาใช้แทนหวาย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
กล้วยหมูสัง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Uvaria grandiflora Roxb. ex Hornem. var. grandiflora
ชื่อสกุล
Uvaria
คำระบุชนิด
grandiflora
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roxburgh, William
- Hornemann, Jens Wilken
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. grandiflora
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- -
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Roxburgh, William (1751-1815)
- Hornemann, Jens Wilken (1770-1841)
ชื่ออื่น ๆ
กล้วยมดสัง, กล้วยมุดสัง, ย่านนมควาย (ตรัง); กล้วยมูซัง (สงขลา)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.ธวัชชัย สันติสุข