จิงจ้อเหลือง

Merremia vitifolia (Burm. f.) Hallier f.

ชื่ออื่น ๆ
จิงจ้อขน, จิงจ้อหลวง (ทั่วไป); จิงจ้อใหญ่ (เหนือ)
ไม้เลื้อยล้มลุก ลำต้นค่อนข้างเป็นเหลี่ยมทอดนอนไปตามพื้นดินหรือพันเลื้อย มีขนยาวหนาแน่นกางตั้งฉากกับลำต้น ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปเกือบกลม ขอบหยักเว้าคล้ายรูปฝ่ามือเป็นพูรูปสามเหลี่ยม ๕-๗ พู ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ดอกสีเหลืองเข้ม กลีบเลี้ยงมักมีขนยาวประปราย ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกลมแป้น สีเหลืองอมน้ำตาล เกลี้ยง ค่อนข้างโปร่งแสง เมล็ดสีดำ มี ๔ เมล็ด

จิงจ้อเหลืองเป็นไม้เลื้อยล้มลุก ลำต้นค่อนข้างเป็นเหลี่ยม ทอดนอนไปตามพื้นดินหรือพันเลื้อย มีขนยาวหนาแน่นกางตั้งฉากกับลำต้น

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปเกือบกลม กว้าง ๔-๑๕.๕ ซม. ยาว ๕-๑๘ ซม. ขอบหยักเว้าเป็นแฉกรูปสามเหลี่ยม ๕-๗ แฉก พบน้อยที่มี ๓ แฉก แต่ละแฉกปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนเว้ารูปหัวใจ รูปเงี่ยงลูกศร หรือรูปเงี่ยงใบหอก ขอบเรียบหรือหยักซี่ฟันเล็กน้อย แผ่นใบมีขนสั้นหนาแน่นหรือประปรายทั้ง ๒ ด้าน หรือผิวใบด้านบนเกลี้ยงกว่าด้านล่าง ก้านใบรูปทรงกระบอก ยาว ๒-๗ ซม. มีขนยาวกางตั้งฉากกับก้านใบ

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ มี ๑-๓ ดอก ก้านช่อดอกยาว ๐.๓-๒ ซม. มีขนยาวประปรายกางตั้งฉากกับก้านช่อดอกค่อนข้างหนาแน่น ก้านดอกยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนยาวประปราย ใบประดับขนาดเล็ก รูปแถบ ยาวประมาณ ๒ มม. ดอกสีเหลืองเข้ม กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปไข่ หรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ กว้าง ๖-๘ มม. ยาว ๑.๓-๑.๗ ซม. มักมีขนยาวประปราย โดยเฉพาะกลีบนอกสุด ๒ กลีบ กลีบใน ๓ กลีบ อาจเกลี้ยงกลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปกรวย ยาว ๔-๖ ซม. ปลายผายกว้างออก เส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๓.๕ ซม.


ปลายสุดหยักเว้าเป็นแฉกตื้น ๕ แฉก มีแถบกลางกลีบชัดเจน มีเส้น ๓ เส้น ในแถบกลางกลีบ เกลี้ยง เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวไม่เท่ากัน โผล่ไม่พ้นปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูติดที่โคนหลอด โคนกว้างกว่าปลายเกลี้ยง อับเรณูบิดเป็นเกลียวเมื่อแตก จานฐานดอกเป็นวงขนาดเล็ก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงกลม เกลี้ยงมี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มกลม ๒ ตุ่ม

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกลมแป้น กว้างและยาวประมาณ ๑ ซม. สีเหลืองอมน้ำตาล เกลี้ยง เรียบไม่มีรอยย่น ค่อนข้างโปร่งแสง เมล็ดสีดำ ยาวประมาณ ๕ มม. เกลี้ยง มี ๔ เมล็ด

 จิงจ้อเหลืองมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบขึ้นตามป่าดิบ ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณพื้นที่รกร้าง ริมทาง ริมฝั่งคลอง และตามชายป่า ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑,๒๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนตุลาคมถึงมีนาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ศรีลังกา เนปาล ภูฏาน บังกลาเทศ เมียนมาจีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิงจ้อเหลือง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Merremia vitifolia (Burm. f.) Hallier f.
ชื่อสกุล
Merremia
คำระบุชนิด
vitifolia
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Burman, Nicolaas Laurens (Nicolaus Laurent)
- Hallier, Hans(Johannes) Gottfried
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Burman, Nicolaas Laurens (Nicolaus Laurent) (1734-1793)
- Hallier, Hans(Johannes) Gottfried (1868-1932)
ชื่ออื่น ๆ
จิงจ้อขน, จิงจ้อหลวง (ทั่วไป); จิงจ้อใหญ่ (เหนือ)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.ชุมพล คุณวาสี