จิงจ้อนิ้วนาง

Merremia quinata (R. Br.) Ooststr.

ไม้เลื้อยล้มลุก พันเลื้อย ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงเวียน มีใบย่อย ๕ ใบ รูปขอบขนานแกมรูปแถบ รูปรียาวหรือรูปขอบขนานแกมรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจุก แต่ลดรูปลงเหลือเพียงดอกเดียวออกตามซอกใบ ดอกสีขาว ผลแบบผลแห้งแตก ทรงรูปไข่ ปลายแหลม มี ๔ เมล็ด เกลี้ยง ตามบริเวณสันเหนือขั้วเมล็ดมีขนสั้นนุ่ม

จิงจ้อนิ้วนางเป็นไม้เลื้อยล้มลุก พันเลื้อย มีขนกางตั้งฉากกับลำต้นประปรายหรือเกลี้ยง

 ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงเวียน มีใบย่อย ๕ ใบ รูปขอบขนานแกมรูปแถบ รูปรียาว หรือรูปขอบขนานแกมรูปรี กว้าง ๐.๒-๑ ซม. ยาว ๒-๖ ซม. ปลายมนหรือแหลมและมีติ่งหนามสั้น โคนสอบเรียว ขอบเรียบ แผ่นใบเกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน หรือด้านล่างอาจมีขนประปรายกางตั้งฉากกับเส้นกลางใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๕-๗ เส้น ก้านใบเรียวเล็กหรือรูปทรงกระบอก ยาว ๑-๒.๕ ซม. เกลี้ยงหรือมีขนประปรายกางตั้งฉาก

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก แต่ลดรูปลงเหลือเพียงดอกเดียว ออกตามชอกใบ ก้านช่อดอกยาว ๐.๕-๑.๕ ซม. เกลี้ยง ก้านดอกยาว ๕-๗ มม. เกลี้ยง ใบประดับขนาด


เล็ก รูปแถบ ยาว ๕-๗ มม. ดอกสีขาว กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน ขอบบางและแห้ง เกลี้ยง กลีบนอกสุดมี ๒ กลีบ รูปไข่หรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ กว้าง ๒.๕-๓.๕ มม. ยาว ๕-๗ มม. ปลายเป็นติ่งหนามสั้น กลีบใน ๓ กลีบ มีขนาดใหญ่กว่าเล็กน้อย รูปขอบขนานแกมรูปไข่หรือรูปรี กว้าง ๓.๕-๔ มม. ยาว ๐.๗-๑ ซม. ปลายมนและมีติ่งหนามสั้น กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูป

กรวย ยาว ๒.๕-๓ ซม. ปลายผายกว้างออก เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ ซม. ปลายสุดหยักเว้าเป็นแฉกตื้น ๕ แฉก มีแถบกลางกลีบชัดเจน มีเส้น ๓ เส้น เกลี้ยงเกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวไม่เท่ากัน โผล่ไม่พ้นปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกับโคนหลอดกลีบดอกโคนกว้างกว่าปลาย มีขนประปราย อับเรณูบิดเมื่อแตกจานฐานดอกเป็นวงขนาดเล็ก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่ เกลี้ยง มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้าน ยอดเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มกลม ๒ ตุ่ม

 ผลแบบผลแห้งแตก ทรงรูปไข่ ปลายแหลมกว้างประมาณ ๑ ซม. ยาวประมาณ ๑.๕ ซม. สีน้ำตาล เกลี้ยง เรียบ ไม่มีรอยย่น มี ๔ เมล็ด ยาวประมาณ ๖ มม. สีดำ เกลี้ยง บริเวณสันเหนือขั้วเมล็ดมีขนสั้นนุ่ม

 จิงจ้อนิ้วนางมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบขึ้นตามป่าเบญจพรรณป่าเต็งรัง พื้นที่รกร้าง และริมทาง ที่สูงจากระดับทะเล ๑๐๐-๓๘๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนตุลาคมถึงพฤศจิกายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย จีน ไต้หวัน มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และออสเตรเลีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิงจ้อนิ้วนาง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Merremia quinata (R. Br.) Ooststr.
ชื่อสกุล
Merremia
คำระบุชนิด
quinata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Brown, Robert
- Ooststroom, Simon Jan van
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Brown, Robert (1773-1858)
- Ooststroom, Simon Jan van (1906-1982)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.ชุมพล คุณวาสี