จิงจ้อดอย

Merremia kingii (Prain) Kerr

ไม้เลื้อยล้มลุกหลายปี ลำต้นพันเลื้อย รูปทรงกระบอก ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ ช่อโปร่ง ดอกสีเหลืองอ่อนถึงสีขาว อับเรณูเมื่อแตกไม่บิดเวียน ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกรวยแกมรูปไข่ สีน้ำตาลเข้ม มีกลีบเลี้ยงติดทนและโค้งกลับ เมล็ดรูปสามเหลี่ยมค่อนข้างมน มีขนสีน้ำตาล มี ๒-๔ เมล็ด

จิงจ้อดอยเป็นไม้เลื้อยล้มลุกหลายปี ลำต้นพันเลื้อย รูปทรงกระบอก เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ กว้าง ๕-๙ ซม. ยาว ๙-๑๔ ซม. ปลายสอบเรียวแหลม โคนเว้ารูปหัวใจ ขอบเรียบ แผ่นใบเกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน หรือมีขนประปรายตามเส้นแขนงใบทางด้านล่างของแผ่นใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๕-๗ เส้น ก้านใบยาว ๒.๕-๑๐ ซม. มีขนประปรายที่โคนมีหูใบเทียม ๒ หู รูปลิ่มแคบ ยาว ๒-๓ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ ช่อโปร่ง มี ๕-๑๒ ดอก ก้านช่อดอกยาว ๕-๑๕ ซม. เกลี้ยง ใบประดับใบล่างรูปร่างคล้ายใบ ก้านดอกรูปคล้ายกระบอง ยาว ๒.๕-๕ ซม. ปลายกว้างและเป็นตุ่มมีร่องระหว่างปลายก้านดอกกับโคนกลีบเลี้ยง ดอกสีเหลืองอ่อนถึงสีขาว กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปรีกว้างถึงรูปไข่กลับแคบ ปลายมนหรือมนกว้าง ขนาดไม่เท่ากัน ยาว ๑.๖-๒.๑ ซม. กลีบค่อนข้างหนา ขอบกลีบบาง กลีบนอก ๒ กลีบ ขนาดใหญ่กว่ากลีบใน โคนกลีบแคบ กลีบใน ๓ กลีบ ติดทนและโค้งกลับเมื่อเป็นผล กลีบดอกบางคล้ายเยื่อเชื่อมติดกันเป็นรูปกรวย ยาว ๓.๘-๖.๓ ซม. โคนสุดเป็นหลอดรูปทรงกระบอก แล้วผายกว้างออกทันที ปลายกว้างประมาณ ๕ ซม. หยักตื้น ๕ หยัก แถบกลางกลีบเกลี้ยง ยกเว้นที่ปลายแถบมีขนเป็นปุย เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวไม่เท่ากัน ไม่โผล่พ้นปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูติดที่โคนหลอด โคนก้านกว้าง ปลายเรียวยาวคล้ายเส้นด้าย มีขนยาวประปรายตรงบริเวณที่ก้านชูอับเรณูติดกับหลอดกลีบดอก อับเรณูมีขนที่ปลาย แตกตามยาว เมื่อแตกไม่บิดเวียน จานฐานดอกรูปวงแหวน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปกรวยคว่ำ มี ๒-๔ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒-๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาวคล้ายเส้นด้าย อยู่ภายในหลอดกลีบดอก ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มกลม ๒ ตุ่ม

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกรวยแกมรูปไข่ยาว ๑-๑.๒ ซม. สีน้ำตาลเข้ม เกลี้ยง มีกลีบเลี้ยงติดทนและโค้งกลับ เมล็ดรูปสามเหลี่ยมค่อนข้างมน ยาว ๖-๗ มม. มีขนสีน้ำตาล มี ๒-๔ เมล็ด

 จิงจ้อดอยมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบขึ้น


ตามที่โล่งแจ้ง ในป่าดิบและป่าผลัดใบ ที่สูงจากระดับทะเล ๔๐๐-๑,๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนพฤศจิกายนถึงพฤษภาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ภูฏาน และเมียนมา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิงจ้อดอย
ชื่อวิทยาศาสตร์
Merremia kingii (Prain) Kerr
ชื่อสกุล
Merremia
คำระบุชนิด
kingii
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Prain, David
- Kerr, Arthur Francis George
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Prain, David (1857-1944)
- Kerr, Arthur Francis George (1877-1942)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา