ชาฤๅษีใบหอมเป็นไม้ล้มลุกหลายปีถึงไม้กึ่งพุ่ม สูง ๑๖-๔๕ ซม. เส้นผ่านศูนย์กลางลำต้น ๒-๔ มม. เปลือกสีน้ำตาล โคนค่อนข้างแข็งคล้ายมีเนื้อไม้ มีรอยแผลใบหนาแน่น และมีขนคล้ายใยแมงมุมสีน้ำตาลอ่อนหนาแน่น

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก มี ๔-๖ คู่ เรียงถี่ใกล้ยอด รูปรี รูปใบหอก หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๒-๔ ซม. ยาว ๕-๗ ซม. ปลายแหลม โคนสอบเรียว ขอบจักฟันเลื่อย แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวอ่อน มีขนต่อมหลายเซลล์สั้น ๆ กระจายทั่วไปทั้ง ๒ ด้าน มีเมือกค่อนข้างเหนียวและมีกลิ่นหอมอ่อนเส้นแขนงใบข้างละ ๖-๘ เส้น หรืออาจพบได้ถึง ๑๐ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านสั้นมากหรือไร้ก้าน

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกด้านเดียวเชิงประกอบมี ๒-๓ ช่อ ออกตามซอกใบใกล้ปลายยอดหรือบริเวณปลายยอด ก้านช่อดอกยาวประมาณ ๙ ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒-๒.๓ มม. มีขนต่อมหลายเซลล์สั้น ๆ หนาแน่น ก้านดอกยาวประมาณ ๗ มม. ดอกที่อยู่ตรงรอยแยกแขนงมีก้านสั้น สีเขียว มีขนต่อมหลายเซลล์สั้น ๆ หนาแน่น ใบประดับรูปคุ่ม กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาว ๐.๘-๑.๑ ซม. ปลายมนกลม โคนพับจีบเล็กน้อย สีเขียว มีขนต่อมหลายเซลล์หนาแน่นกลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ด้านบน ๓ กลีบ รูปแถบถึงรูปรี กว้างประมาณ ๓.๕ มม. ยาว ๗-๗.๕ ซม. ปลายมนโคนเชื่อมติดกัน กลีบด้านล่างอีก ๒ กลีบ รูปใบหอกถึงรูปรี กว้างประมาณ ๓.๕ มม. ยาวประมาณ ๘.๕ มม.

ปลายมน โคนเชื่อมติดกัน ทุกกลีบมีขนต่อมสั้น ๆ หนาแน่น กลีบดอกสีม่วงอ่อนอมฟ้าอ่อนโคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ยาว ๘-๙ มม. ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปไข่กว้าง กว้าง ๙-๙.๕ มม. ยาว ๕.๕-๖ มม. ปลายมน เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ติดอยู่ในหลอดกลีบดอก ที่สมบูรณ์ ๒ เกสร ก้านชูอับเรณูรูปแถบเกือบแบน กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๔.๕ มม. สีขาว ตรงกลางโค้ง อับเรณูสีเหลืองนวล กว้าง ๔.๕ มม. ยาว ๒ มม. ปลายอับเรณูโค้งจดกัน เกสรเพศผู้ที่เหลืออีก ๓ เกสรเป็นหมัน อยู่ใกล้โคนหลอดกลีบดอก จานฐานดอกรูปวงแหวน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงรี กว้างประมาณ ๑.๘ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. สีเขียวอ่อน เกลี้ยง มี ๒ ช่องแต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียยาว ๕-๕.๕ มม. ยอดเกสรเพศเมียรูปลิ้น กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. สีขาวปลายสุดมี ๒ แฉก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก ผลแก่บิดเป็นเกลียวเล็กน้อย มีกลีบเลี้ยงติดทนขยายใหญ่หุ้มที่โคน เมล็ดขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

 ชาฤาษีใบหอมเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทยมีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้พบตามป่าผสมใบในที่ร่มรำไร บริเวณหน้าผาหินทราย ออกดอกและเป็นผลเดือนพฤษภาคมถึงกันยายน.