จิกนม ๓

Palaquium ottolanderi Koord. et Valeton

ไม้ต้นขนาดใหญ่ ทุกส่วนมียางสีขาว กิ่งรูปทรงกระบอกหรือเป็นสันสี่เหลี่ยม มีขนแบบขนแกะสีเหลืองอ่อนหรือเกือบเกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงเวียนเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่กลับหรือรูปไข่กลับแกมรูปใบหอกกลับ แผ่นใบด้านล่างมีขนแบบขนแกะสีน้ำตาลแดง ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามกิ่งเหนือรอยแผลใบ ดอกสีขาวนวลถึงสีเหลืองอ่อน ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกระบอกถึงคล้ายทรงรูปไข่กว้าง ส่วนปลายโค้งเล็กน้อย เมล็ดรูปทรงกระบอกแกมรูปทรงรี ผิวมันวาว มีรอยตามยาว

จิกนมชนิดนี้เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ สูงได้ถึง ๓๐ ม. โคนต้นเป็นพูพอน เปลือกนอกสีน้ำตาล ทุกส่วนมียางสีขาว กิ่งรูปทรงกระบอกหรือเป็นสันเหลี่ยม มีขนแบบขนแกะสีเหลืองอ่อนหรือเกือบเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่กลับหรือรูปไข่กลับแกมรูปใบหอกกลับ กว้าง ๖.๔-๑๑ ซม. ยาว ๑๕.๕-๒๒ ซม. ปลายเป็นติ่งแหลม มน หรือเว้าบุ๋ม โคนรูปลิ่มกว้างถึงมน ขอบเรียบ แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยงหรือมีขนแบบขนแกะตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ด้านล่างมีขนแบบขนแกะสีน้ำตาลแดง ปลายแยกเป็น ๒ แฉก ส่วนโคนขนเป็นต่อมนูนสีน้ำตาล มีขนหนาแน่นที่เส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ เส้นกลางใบค่อนข้างราบทางด้านบนและมีสันเล็ก ๆ ด้านล่างเป็นสันกลม เห็นเด่นชัด เส้นแขนงใบข้างละ ๑๘-๒๑ เส้น ปลายเส้นแขนงใบโค้งจดกันก่อนถึงขอบใบ เส้นใบย่อยคล้ายขั้นบันไดกึ่งร่างแหระหว่างเส้นแขนงใบ ใบแก่ก่อนร่วงสีเหลือง ก้านใบยาว ๑.๕-๒.๕ ซม. ด้านบนแบนและเป็นร่องตื้น ๆ มีขนแบบขนแกะสีเหลืองอ่อน ด้านล่างมนกลม หูใบรูปใบหอกกว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๑.๓ ซม. ด้านนอกมีขนแบบขนแกะ ด้านในเกือบเกลี้ยง หูใบร่วงง่าย

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามกิ่งเหนือรอยแผลใบ มี ๗-๑๖ ดอก ก้านดอกยาว ๒-๒.๒ ซม. เป็นสันเหลี่ยม มีขนแบบขนแกะสีเหลืองอ่อนหรือสีน้ำตาลอ่อน กลีบเลี้ยงเรียง ๒ ชั้น โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น ๖ แฉก พับจีบ ๓ พับ แฉกรูปไข่หรือรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๔-๕ มม. ยาว ๔-๕ มม. ด้านนอกมีขนแบบขนแกะสีน้ำตาลอ่อน ด้านในเกลี้ยง ขอบกลีบเลี้ยงชั้นในเป็นเยื่อบางและเกือบเกลี้ยง กลีบดอกสีขาวนวลถึงสีเหลืองอ่อน โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๑.๒-๑.๖ ซม. เกลี้ยง ยกเว้นที่โคนกลีบด้านนอกมีขนแบบขนแกะรูปตัววี (V) ปลายแยกเป็น ๖ แฉก รูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๒.๕-๓.๕ มม. ยาว ๑๑-๑๓.๕ มม. ขอบแฉกเกลี้ยง เกสรเพศผู้สีขาว มี ๑๒ เกสร ยาว ๗-๘ มม. เกลี้ยง ก้านชูอับเรณูยาว ๓.๕-๕ มม. อับเรณูติดที่โคน รูปขอบขนาน หันออก ยาว ๒.๕-๓ มม. ปลายแกนอับเรณูเป็นติ่งหนาม ยาวประมาณ ๐.๕ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ คล้ายรูปทรงกลมถึงทรงรูปไข่กว้าง มี ๖ พู มีขนหยาบแข็งสีเหลืองอ่อนหรือสีเหลือง มี ๖ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาว ๕-๘ มม. เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม ๖ ตุ่ม

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกระบอกถึงคล้ายทรงรูปไข่กว้าง ส่วนปลายโค้งเล็กน้อยกว้าง ๓-๔ ซม. ยาว ๘-๑๐ ซม. เปลือกผลเรียบ เกลี้ยงมีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดสีน้ำตาลดำ มี ๖ เมล็ด รูปทรงกระบอกแกมรูปทรงรี ผิวมันวาว มีรอยตามยาว

 จิกนมชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามป่าดิบชื้น ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๒๐๐ ม. ออกดอกเดือนมกราคมถึงกุมภาพันธ์ เป็นผลเดือนกุมภาพันธ์ถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่คาบสมุทรมาเลเซีย เกาะสุมาตรา และเกาะชวา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิกนม ๓
ชื่อวิทยาศาสตร์
Palaquium ottolanderi Koord. et Valeton
ชื่อสกุล
Palaquium
คำระบุชนิด
ottolanderi
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Koorders, Sijfert Hendrik
- Valeton, Theodoric
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Koorders, Sijfert Hendrik (1863-1919)
- Valeton, Theodoric (1855-1929)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นายสุคิด เรืองเรื่อ