ชื่ออื่น ๆ

น่อง, ยางน่องเครือ (ตะวันออก); ยางน่องเถา (ตะวันออกเฉียงใต้); บานบุรีป่า (ใต้)

เครือน่องเป็นไม้พุ่มรอเลื้อยหรือไม้เถา ยาวได้ ถึง ๑๒ ม. ทุกส่วนมียางใสเถา และกิ่งแก่มืช่องอากาศเกลี้ยงหรือมีขนละเอียดเล็กน้อย

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปขอบขนานแกมรูปรี หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๓-๑๑.๕ ซม. ยาว ๖-๒๓ ซม. ปลายเรียวแหลมถึงมน อาจพบปลายเว้าตื้นบ้าง โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนังหรืออาจบางคล้ายกระดาษ เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๒ เส้น ปลายเส้นโค้งจรดกันก่อนถึงขอบใบ ก้านใบยาว ๑-๑.๕ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกที่ปลายกิ่ง เป็นช่อใหญ่ยาว ๑๙-๒๖ ซม. ใบประดับรูปไข่ถึงรูปแถบแกมรูปไข่ ยาว ๐.๓-๐.๕(-๑) ซม. ดอกสีขาวอมเหลืองปนม่วงแดง กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ สีม่วงแดง รูปไข่ กว้าง ๑.๗-๓(-๔) มม. ยาว ๐.๔-๐.๕(-๑.๕) ซม. ปลายเรียวแหลม มีขนละเอียดหรือมีขนครุย มีต่อมที่โคนกลีบเลี้ยง ๕ ต่อม กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปกรวย ปลายแยก กว้าง ๐.๘-๑.๒ ซม. ยาว ๑.๓-๓.๒ ซม. แฉกกลีบดอกซ้อนเหลื่อมกันและบิดเวียนไปทางขวาในดอกตูม เมื่อบานปลายแยกเป็น ๕ แฉก แฉกรูปสามเหลี่ยม สีม่วงแดง ปลายยื่นยาวออกไปเป็นหาง กว้าง ๒-๔ มม. ยาวได้ถึง ๑๓.๕ ซม. บริเวณปากหลอดดอกมีกะบังรอบ ๑๐ แฉก รูปไข่ถึงรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว ๔-๗ มม. เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ติดภายในหลอดกลีบดอก สูงจากโคนหลอด ๑.๕-๒.๒ ซม. ก้านชูอับเรณูอ้วน สั้น มีขนนุ่ม อับเรณูรูปสามเหลี่ยมแคบโคนรูปเงี่ยงลูกศร มีปลายยื่นยาวออกไปและติดกันล้อมรอบก้านยอดเกสรเพศเมียไว้ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบมี ๒ อัน แยกกัน แต่ละอันมี ๑-๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียรวมยอดเกสรเพศเมียยาว ๑.๒-๑.๓ มม. ยอดเกสรเพศเมียกลม

 ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ออกเป็นคู่ โคนติดกัน ปลายแยกกางออกตรงกันข้าม ขนาดใหญ่ รูปทรงกระบอกปลายเรียวกว้าง ๒-๔.๘ ซม. ยาว ๑๐-๓๐ ซม. สีเขียว มีช่องอากาศ สุกสีแดงเรื่อ เมล็ดจำนวนมากรูปทรงรีหรือรูปกระสวย แบน กว้าง ๓-๔ มม. ยาว ๑-๒.๕ ซม. ปลายเป็นจะงอย ยาว ๐.๕-๑.๔ ซม.ไม่มีขนและช่วงปลายของจะงอยยาว ๑-๒.๓ ซม. มีกระจุกขนสีขาวเป็นมันคล้ายไหม ยาว ๔-๗(-๙) ซม.

 เครือน่องมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบขึ้นตามชายป่า ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับนํ้าทะเลถึงประมาณ ๗๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลตลอดปี ในต่างประเทศพบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย

 ประโยชน์ อาจนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ ยางมีสารพิษใช้ชุบลูกดอกอาบยาพิษ เมล็ดมี cardiac glycoside ชื่อ strophanthin ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ เพิ่มความดันโลหิตและขับปัสสาวะ.