ตาปลาเป็นไม้พุ่ม สูงได้ถึง ๒.๕ ม. กิ่งแขนงเรียว
ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรี รูปขอบขนาน หรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๔-๗.๕ ซม. ยาว ๑๐-๒๓ ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบ มักเป็นคลื่น แผ่นใบค่อนข้างหนา เกลี้ยง มีต่อมเล็กจำนวนมาก เห็นเด่นชัดในใบอ่อน แผ่นใบด้านล่างสีจางกว่า เส้นกลางใบเห็นเด่นชัดทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๒-๑๘ เส้น อาจพบได้ถึง ๒๕ เส้น ปลายเส้นโค้งจดกันก่อนถึงขอบใบ ก้านใบยาว ๐.๕-๑ ซม. โคนก้านส่วนที่เชื่อมติดกับกิ่งมักแผ่กว้างเล็กน้อย ก้านด้านบนเป็นร่อง ด้านล่างนูน ขอบค่อนข้างบางคล้ายเป็นครีบเล็กต่อไปถึงกิ่งคล้ายเป็นแนวสั้น
ช่อดอกแบบช่อกระจะแยกแขนง ออกที่ยอดหรือตามปลายกิ่ง ช่อโปร่ง ทั้งช่อยาว ๕-๒๐ ซม. ช่อแขนงเรียวเล็ก แต่ละช่อมี ๓-๙ ดอก ก้านดอกยาว ๑-๒ ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ ๓ มม. โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๔ แฉก อาจพบบ้างที่เป็น ๕ แฉก รูปไข่กว้างหรือรูปเกือบกลม กว้างประมาณ ๑.๒ มม. ยาวประมาณ ๑.๕ มม. ปลายมน ด้านนอกมีต่อมเล็กสีส้มจำนวนมาก กลีบดอกสีชมพู โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาวประมาณ ๐.๕ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก รูปใบหอกหรือรูปไข่แกมรูปใบหอก กว้างประมาณ ๒.๕ มม. ยาวประมาณ ๗ มม. ปลายมนหรือแหลม ผิวมีต่อมเล็ก ๆ คล้ายจุดหรือขีดประสีแดงหรือสีม่วงคล้ำกระจายทั่วไปเกสรเพศผู้ ๔ เกสร ติดที่หลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้นอับเรณูรูปใบหอก ยาวใกล้เคียงกับความยาวแฉกกลีบดอกด้านหลังมีต่อมเล็ก ๆ ประปราย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงค่อนข้างกลมหรือทรงรูปไข่กว้าง เกลี้ยง มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนน้อย ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาวประมาณ ๖ มม. ยอดเกสรเพศเมียเล็กแหลม
ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง ๗-๘ มม. สุกสีม่วงคล้ำหรือสีค่อนข้างดำ ผิวมีต่อมรูปรีกระจายทั่วไป เมล็ดรูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด
ตาปลามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามริมลำธาร ในป่าดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางถึงประมาณ ๓๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลระหว่างเดือนกันยายนถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.