ชื่ออื่น ๆ

เดื่อน้ำ, เดื่อโฮเฮ (เหนือ)

     เดื่อผาเป็นไม้พุ่ม สูงได้ถึง ๓ ม. เปลือกเรียบ สีน้ำตาลหรือสีน้ำตาลแกมสีเทา กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลแกม สีดำ กิ่งแก่เกลี้ยง ทุกส่วนมียางสีขาวขุ่น
     ใบเดี่ยว เรียงเวียนหรือเรียงเกือบตรงข้าม รูป ใบหอกกลับ กว้าง ๑-๕ ซม. ยาว ๕-๒๑ ซม. ปลายแหลม ถึงเรียวแหลม โคนรูปลิ่มหรือมน ขอบเรียบ แผ่นใบหนา คล้ายแผ่นหนัง ด้านบนมีขนสีขาวหรือสีน้ำตาลแกมสีดำ ค่อนข้างหนาแน่นบนเส้นกลางใบ ด้านล่างมีขนยาวแข็ง สีขาวหรือสีน้ำตาลแกมสีดำ เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๕ เส้น เส้นใบย่อยคล้ายขั้นบันได ก้านใบยาว ๐.๕-๓.๕ ซม. มีขนยาวแข็งสีน้ำตาลปกคลุม หูใบหุ้มยอดอ่อนรูปใบหอก ยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนยาวแข็งสีขาวหรือสีน้ำตาล
     ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกคล้ายผลรวมในโพรงฐานช่อดอกรูปทรงเกือบกลมจนถึงเกือบคล้ายทรง รูปไข่กลับหรือผลแพร์ เป็นกระเปาะและมีช่องเปิดที่ปลาย ออกตามต้น กว้าง ๒-๓.๕ ซม. ช่อดอกมีขนยาวแข็งสีน้ำตาลแกมสีดำ มีสันตามยาว ๕ สัน ก้านช่อดอกยาวได้ ถึง ๑.๕ ซม. รอบปากช่องเปิดล้อมรอบด้วยใบประดับ หลายใบ ใบประดับรูปลิ่มขนาดเล็ก ๓ ใบ ติดบนก้านช่อ ดอก ร่วงง่าย ดอกขนาดเล็กจำนวนมากอยู่ภายในโพรงฐาน ช่อดอก กลีบรวม ๓-๕ กลีบ สีขาว ดอกเพศผู้มีเกสร เพศผู้ ๑ เกสร ดอกเพศเมียมีรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียติดด้านข้าง ของรังไข่ มีขนยาวปกคลุม ยอดเกสรเพศเมียเป็นรูป ปากแตร

     ผลแบบผลรวมในโพรงฐานช่อดอก รูปทรงเกือบ กลมจนถึงเกือบคล้ายผลแพร์ กว้าง ๒-๓.๕ ซม. สุก สีเหลืองแกมสีดำ มีขนยาวแข็งสีน้ำตาลแกมสีดำปกคลุม ก้านผลรวมยาวได้ถึง ๑.๕ ซม. ผลย่อยแบบผลแห้งเมล็ด ล่อน ขนาดเล็ก จำนวนมาก
     เดื่อผามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันตก และภาคใต้ เป็นพืชทนน้ำไหล พบตามโขดหินในลำน้ำ ของป่าดิบแล้งและป่าผสมผลัดใบ ที่สูงจากระดับทะเล ประมาณ ๑,๐๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเกือบตลอดปี แต่ส่วนใหญ่ออกในช่วงฤดูฝน ประมาณเดือนกรกฎาคม ถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่ทางตะวันออกเฉียงเหนือ ของอินเดีย (สิกขิม) เนปาล ภูฏาน เมียนมา ลาว และจีน (ยูนนาน).