ช้างเผือก

Xanthophyllum punctatum Meijden

ไม้ต้น เปลือกเรียบ สีเทาอมน้ำตาล เปลือกชั้นในสีเหลืองหรือสีส้มอ่อน ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่หรือรูปใบหอกถึงรูปรี ใบแห้งสีเหลือง ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ดอกรูปคล้ายดอกถั่ว สีขาวผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงกลม สีส้มแกมเหลือง สุกสีแดงเข้ม มี ๑ เมล็ด

ช้างเผือกเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๐ ม. ตามกิ่งมีตา ๒-๔ ตา ยาว ๐.๗-๑.๕ มม. เกลี้ยง ถึงมีขนเปลือกเรียบ สีเทาอมน้ำตาล เปลือกชั้นในสีเหลืองหรือสีส้มอ่อน บางครั้งลำต้นมีพูพอนขนาดเล็ก

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่หรือรูปใบหอกถึงรูปรีกว้าง ๒-๕ ซม. ยาว ๕-๑๐ ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนรูปลิ่ม สอบเรียว หรือมน ขอบเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ใบแห้งสีเหลืองเส้นกลางใบเป็นร่องทางด้านบน แบนหรือนูนทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๕-๗ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน มีปุ่มนวลเล็ก ๆ ที่ผิวใบด้านล่างได้ถึง ๔๕ ปุ่ม ก้านใบยาว ๐.๕-๑.๒ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ สั้นกว่าใบ ออกตามซอกใบได้ถึง ๗ ช่อ กว้าง ๐.๘-๔.๕ ซม. ยาว ๑-๗ ซม. ก้านช่อดอกยาว ๐.๕-๒ ซม. ก้านดอกยาว ๔.๕-๖ มม. ก้านอ่อนแรก ๆ มีขนนุ่มหนาแน่น กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ เรียงเป็น ๒ วง วงนอกมี ๓ กลีบ รูปไข่ กว้าง ๑.๒-๒ มม. ยาว ๑.๕-๔ มม. วงในมี ๒ กลีบ ขนาดใหญ่กว่าวงนอก รูปไข่ กว้าง ๑-๒.๕ มม. ยาว ๒.๒-๕ มม. มีขนด้านนอก กลีบดอกสีขาว รูปคล้ายดอกถั่ว มี ๕ กลีบ เมื่อแก่ใกล้แห้งเปลี่ยนเป็นสีเหลืองหรือสีส้ม กลีบบนรูปช้อน โคนกลีบกว้าง ๑.๕-๑.๗ มม. ยาว ๒-๓.๕ มม. ส่วนปลายกลีบกว้าง ๕-๘.๕ มม. ยาว ๑.๒-๑.๔ ซม. มีขนด้านในด้านนอกมีขนบริเวณโคนถึงตอนกลาง หรืออาจมีขนตอนปลายกลีบดอกคู่ข้างรูปขอบขนาน ยาว ๑-๑.๓ ซม. มีก้านกลีบ ด้านในมีขนบริเวณโคน ด้านนอกมีขนบริเวณโคนและปลายกลีบ กลีบคู่ล่างรูปเรือ ยาว ๐.๙-๑.๒ ซม. มีขนบริเวณโคนและกึ่งกลาง ด้านนอกมีขนบริเวณปลายกลีบหรือตลอดทั้งกลีบ เกสรเพศผู้ ๘ เกสร ติดบริเวณโคนกลีบดอกรอบฐานรังไข่ ก้านชูอับเรณูยาว ๐.๗-๑.๑ ซม. มีขนเกือบตลอดก้านอับเรณูยาว ๐.๕-๐.๗ มม. ติดที่ฐาน ก้านรังไข่ยาว ๐.๕-๑ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปรีถึงรูปไข่ กว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาวประมาณ ๒ มม. มีขนหนาแน่นมี ๑ ช่อง ออวุล ๔ เม็ด หรือมากกว่า ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๑ ซม. ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงกลม มีเส้นผ่านศูนย์กลางได้ถึง ๑.๖ ซม. ผิวเรียบ สีส้มแกมเหลืองสุกสีแดงเข้ม ผลอ่อนมีขนสั้นนุ่ม มี ๑ เมล็ด

 ช้างเผือกมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือและภาคใต้ พบตามป่าดิบเขาที่สูงจากระดับทะเล ๘๐๐-๑,๘๕๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมกราคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย สิงคโปร์ และเกาะบอร์เนียว.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ช้างเผือก
ชื่อวิทยาศาสตร์
Xanthophyllum punctatum Meijden
ชื่อสกุล
Xanthophyllum
คำระบุชนิด
punctatum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- van der Meijden, Ruud
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1945-2007)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาวสุคนธ์ทิพย์ ศิริมงคล