จำปีแขก

Magnolia figo (Lour.) DC.

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น เปลือกสีน้ำตาลปนดำมีช่องอากาศเป็นขีด แตกกิ่งจำนวนมาก กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีแกมรูปไข่กลับ หูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบครึ่งหนึ่งของความยาวก้าน มีขนหนาแน่น ร่วงง่ายมีรอยแผลรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจน ดอกเดี่ยวออกตามซอกใบ กลิ่นหอมแรง กาบหุ้มดอกมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น กลีบรวมสีขาวหรือสีขาวนวลผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียวรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี เมล็ดรูปทรงกลมรี มี ๑-๔ เมล็ด ส่วนใหญ่ไม่ติดผล

จำปีแขกเป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูง ๑.๕-๓ ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒-๕ ซม. เปลือกสีน้ำตาลปนดำ มีช่องอากาศเป็นขีดสีขาว แตกกิ่งขนาดเล็กจำนวนมากทรงพุ่มกลม แน่นทึบ กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น กิ่งแก่มีขนประปราย

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๑.๕-๔.๕ ซม. ยาว ๒-๑๒ ซม. ปลายมนและมีติ่งแหลมสั้น โคนรูปลิ่มหรือสอบเรียว ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนาและเหนียว ด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีอ่อนกว่า


และมีขนประปราย เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๑๒ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เส้นแขนงใบและเส้นใบย่อยเห็นไม่ชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาว ๓-๕ มม. มีขนสีน้ำตาลหนาแน่น หูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบครึ่งหนึ่งของความยาวก้าน มีขนหนาแน่น ร่วงง่าย มีรอยแผลรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจน

 ดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบ กลิ่นหอมแรง ดอกตูมรูปทรงรูปไข่ มีกาบหุ้มดอก ๒-๓ กาบ และมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น ก้านดอกยาว ๐.๔-๒ ซม. มีขนสีน้ำตาลหนาแน่น กลีบรวม ๖ กลีบ สีขาวหรือสีขาวนวลลักษณะคล้ายกัน แต่ละกลีบอวบหนา รูปไข่กลับ กว้าง ๐.๘-๑.๕ ซม. ยาว ๑.๕-๒ ซม. ร่วงง่าย เกสรเพศผู้จำนวนมาก ยาว ๐.๗-๑.๑ ซม. ก้านชูอับเรณูยาว ๑.๕-๓ มม. เรียงเป็นวงล้อมรอบโคนแกนฐานดอกรูปทรงกระบอก สีเขียวอ่อน ยาว ๐.๓-๑.๑ ซม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีจำนวนมาก แยกจากกันเป็นอิสระ เรียงเวียนบนแกนฐานดอกรูปทรงกระบอก แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุล ๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นสันโค้ง รังไข่ส่วนใหญ่ฝ่อ

 ผลแบบผลกลุ่ม เป็นช่อยาว ๓-๕ ซม. ก้านช่อผลยาว ๑-๒ ซม. ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว มี ๑-๑๕ ผล ไม่มีก้านผลย่อย ผลย่อยรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี กว้าง ๗-๙ มม. ยาว ๐.๙-๑.๒ ซม. เปลือกสีน้ำตาลอมดำ มีช่องอากาศนูนเด่น สีขาว เมล็ดรูปทรงกลมรี กว้าง ๔-๖ มม. ยาว ๕-๘ มม. มี ๑-๔ เมล็ด ส่วนใหญ่ไม่ติดผล

 จำปีแขกเป็นพรรณไม้ต่างประเทศ มีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนตอนใต้ นำเข้ามาในประเทศไทยสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ขึ้นได้ทั่วไป ติดผลในที่มีอากาศหนาวเย็น ออกดอกตลอดปี ปัจจุบันมีพันธุ์ปลูกหลายพันธุ์.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จำปีแขก
ชื่อวิทยาศาสตร์
Magnolia figo (Lour.) DC.
ชื่อสกุล
Magnolia
คำระบุชนิด
figo
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Loureiro, João de
- Candolle, Augustin Pyramus de
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Loureiro, João de (1717-1791)
- Candolle, Augustin Pyramus de (1778-1841)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น