เครือเขาปู้ ๒

Spatholobus varians Dunn

ไม้เถาขนาดใหญ่ ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่เรียงเวียน มีใบย่อย ๓ ใบ รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ หูใบและหูใบย่อยรูปใบหอกแคบ ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อกระจะเชิงประกอบ ออกตามปลายกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ดอกรูปดอกถั่ว สีแดงหรือสีแสดผลแบบผลแห้งไม่แตก เป็นฝักแบน รูปขอบขนานโป่งบริเวณปลายฝัก เมล็ดเดียว ติดบริเวณปลายฝักรูปทรงรี แบนข้าง

เครือเขาปู้ชนิดนี้เป็นไม้เถาขนาดใหญ่ ยาว ๑๐ ม. หรือมากกว่า เส้นผ่านศูนย์กลางยาวได้ถึง ๑๕ ซม. แผ่กิ่งก้านคลุมเรือนยอดของไม้ต้น เปลือกสีน้ำตาลมักแตกเป็นสะเก็ดห้อยลง เนื้อในสีน้ำตาลอ่อน บริเวณใจกลางคล้ายเยื่อสีขาว

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน มีใบย่อย ๓ ใบ รูปรี รูปไข่ หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๔.๕-๙.๕ ซม. ยาว ๑๐-๑๕ ซม. ปลายมนกว้าง ปลายสุดหยักคอดเป็นติ่งแหลมหรือหยักเว้าเข้า โคนสอบ ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนอาจมีขนบ้างตามเส้นใบด้านล่างมีขนประปรายถึงค่อนข้างหนาแน่นในระยะแรก เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๑๐ เส้น เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน เส้นใบย่อยแบบขั้นบันไดและแบบร่างแห เห็นชัดทาง ด้านล่างและพอสังเกตเห็นได้ทางด้านบนก้านใบยาว ๕-๑๐ ซม. เมื่อยังอ่อนมีขนประปราย หูใบ ๑ คู่ รูปใบหอกแคบ กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. มีขนส่วนก้านใบย่อยคู่ข้างยาวประมาณ ๕ มม. และก้านใบย่อยใบกลางยาวประมาณ ๓ ซม. อวบแต่ย่นเมื่อแห้งมีขนประปรายถึงค่อนข้างหนาแน่น โคนก้านมีหูใบย่อยเหมือนหูใบ แต่มีขนาดเล็ก และลั้นกว่า หูใบทั้งหมดร่วงง่าย

 ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อกระจะเชิงประกอบออกตามปลายกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ยาว ๑๓-๓๐ ซม. ทุกส่วนมีขนประปรายถึงค่อนข้างหนาแน่น ใบประดับรูปใบหอกแคบ ร่วงง่าย ดอกรูปดอกถั่ว ขนาดรวมกว้างประมาณ ๓ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. กลีบ เลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปกรวย กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. ปลายแยกเป็นแฉกเล็ก ๆ ๕ แฉก ด้านนอกมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น กลีบดอก ๕ กลีบ สีแดงหรือสีแสด ก้านกลีบสีค่อนข้างขาว กลีบกลางรูปค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๗ มม. ปลายเว้า โคนเป็นก้านเรียว ยาวประมาณ ๒ มม. กลีบข้างกึ่งรูปช้อน กว้าง ๓-๓.๕ มม. ยาว ๕-๕.๕ มม. โคนเป็นก้านเรียว ยาวประมาณ ๔ มม. กลีบล่างรูปขอบขนาน ส่วนบนแผ่กว้างเล็กน้อย ยาว ๓.๕-๔ มม. โค้ง ขอบล่างชิดกันคล้ายกระทง โคนเป็นก้านเรียวยาวประมาณ ๔.๕ มม. เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร แยกเป็น ๒ กลุ่ม เกสร ๑ เกสร แยกเป็นอิสระ ส่วนอีก ๙ เกสร ติดกันเป็นแผง ปลายแยกลดหลั่นกัน ก้านรังไข่ลั้นมากรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปรีแกมรูปขอบขนาน แบนข้างกว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. มีขนหนาแน่นมี ๑ ช่อง ออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียโค้งอ่อนยาวประมาณ ๔ มม. เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง

 ผลแบบผลแห้งไม่แตก เป็นฝัก รูปขอบขนานกว้าง ๑.๕-๒ ซม. ยาว ๗-๑๐ ซม. แบน โป่งบริเวณปลายฝัก มีขนหนาแน่นโดยเฉพาะส่วนที่ค่อนไปทางปลายฝัก โคนฝักมีกลีบเลี้ยงติดทนมีเมล็ด ๑ เมล็ด ติดบริเวณปลายฝัก รูปทรงรี แบนข้าง กว้าง ๐.๕-๑ ซม. ยาวประมาณ ๒ ซม.

 เครือเขาปู้ชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบตามป่าเบญจพรรณแล้งและทุ่งหญ้า ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๕๐๐-๑,๗๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมกราคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่พม่าและจีนตอนใต้.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เครือเขาปู้ ๒
ชื่อวิทยาศาสตร์
Spatholobus varians Dunn
ชื่อสกุล
Spatholobus
คำระบุชนิด
varians
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Dunn, Stephen Troyte
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1868-1938)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาวนันทวรรณ สุปันตี