จำปายะลาเป็นไม้พุ่ม สูง ๓-๖ ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๖ ซม. ลำต้นแตกกิ่งต่ำ ทรงพุ่มโปร่งรูปกรวยคว่ำ เปลือกหนา สีน้ำตาลเข้ม มีกลิ่นเฉพาะกิ่งอ่อนมีขนเล็กน้อย กิ่งแก่ค่อนข้างเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปรี รูปขอบขนาน หรือรูปขอบขนานแกมรูปรี กว้าง ๕.๕-๗ ซม.ยาว ๒๒-๒๘ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมันด้านล่างสีอ่อนกว่า เส้นกลางใบเป็นร่องเล็กน้อยทางด้านบน เส้นแขนงใบข้างละ ๑๓-๑๖ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นไม่ชัด ก้านใบยาว ๒-๓ มม. มีขน

 ดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านดอกยาว ๐.๘-๑ ซม. มีขนเล็กน้อย ใบประดับขนาดเล็ก อยู่ใกล้โคนก้านดอก กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ รูปไข่ กว้าง ๒-๓ มม. ยาว ๓-๔ มม. กลีบดอกสีแดง มี ๖ กลีบ เรียงเป็น ๒ ชั้น ชั้นละ ๓ กลีบ กลีบชั้นนอกรูปขอบขนานกว้าง ๑-๑.๒ ซม. ยาว ๔.๓-๔.๘ ซม. กลีบชั้นในรูปใบหอกกลับหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๐.๘-๑ ซม. ยาว ๔-๔.๕ ซม. ดอกบานมีกลิ่นคล้ายฝรั่งสุก เกสรเพศผู้จำนวนมากยาว ๒-๒.๕ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีจำนวนมากแต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง ออวุล ๑-๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียป้าน

 ผลแบบผลกลุ่ม ก้านผลรวมยาว ๑.๕-๒.๕ ซม.ผลย่อยแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ก้านผลย่อยยาว ๑-๑.๕ ซม. มี ๘-๑๔ ผล รูปทรงค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๑-๑.๕ ซม. ผลอ่อนสีเขียว สุกสีแดงและมีกลิ่นคล้ายฝรั่งสุก มี ๑-๒ เมล็ด เปลือกเมล็ดมีร่องตามแนวยาวรอบเมล็ด

 จำปายะลามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ตอนล่าง พบตามป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเล ๑๕๐-๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนมกราคมถึงมีนาคม ผลแก่เดือนตุลาคมถึงพฤศจิกายน ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย.