ชื่ออื่น ๆ

กระบอก (สุโขทัย); ไข่เน่า (กาญจนบุรี); คมขวาน, พญาผ่าด้าม, พุดนา (กลาง); คำมอกน้อย (เชียงใหม่); ฝรั่

กระมอบเป็นไม้พุ่มกึ่งไม้ต้น ผลัดใบขณะออกดอก สูง ๒-๘ ม. ลำต้นแคระแกร็น กิ่งก้านคดงอ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมเปลือกสีเทาปนดำ แตกเป็นร่องตื้น ๆ ตามยาว เนื้อไม้สีขาวยอดอ่อนผิวมัน มีชนสีเขียวอมเหลือง

 ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉากเป็นกลุ่มตามปลายกิ่งรูปไข่กลับ มี ๒-๔ คู่ กว้าง ๓-๗ ซม. ยาว ๖-๑๓ ซม. ปลายมนกว้าง โคนสอบมน เว้าเล็กน้อยตรงรอยต่อก้านใบขอบเรียบ ก้านใบสั้นมาก หูใบระหว่างก้านใบติดกันเป็นหลอดสั้น ๆ ใบอ่อนมีคราบของชั้นเหนียวตามผิวใบจนเป็นมัน

 ดอกใหญ่ ออกเดี่ยวที่ปลายกิ่ง สีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน กลิ่นหอมอ่อน เมื่อดอกบานเต็มที่เส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๕ ซม. กลีบดอกตูมบิดเวียน โคนกลีบดอกติดกันเป็นหลอดคล้ายรูปแจกัน ส่วนปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปขอบขนานปลายมน ยาว ๔-๗ ซม. เกสรเพศผู้ ๕ อัน ติดอยู่บนหลอดดอก อับเรณูรูปกลม รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวกว่าหลอดดอก ยอดเกสรเพศเมียขยายใหญ่

 ผลมีเนื้อ รูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒-๓.๕ ซม. ผนังหนา สีน้ำตาลอมเขียว ส่วนบนของผลมีหลอดกลีบเลี้ยงสั้น ๆ ติดอยู่

 กระมอบมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นทั่วไปตามป่าเต็งรังและป่าเบญจพรรณที่แห้งแล้ง ในต่างประเทศพบที่พม่าและภูมิภาคอินโดจีน.