จำปาป่า ๑

Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre var. pubinervia (Blume) Figlar et Noot.

ชื่ออื่น ๆ
จำปาดาน (นครศรีธรรมราช)
ไม้ต้น เปลือกหนา แตกเป็นร่องลึกตามยาวมีกลิ่นฉุน ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่ ค่อนข้างหนา เมื่อแห้งติ่งแหลมปลายใบม้วนงอกลับหูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบตั้งแต่ครึ่งหนึ่งจนถึงตลอดก้าน ร่วงง่าย มีรอยแผลรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจน ดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบ กลิ่นหอมแรง กลีบรวมสีเหลืองอมส้ม ผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว รูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี เมล็ดรูปทรงกลมรี มี ๑-๔ เมล็ด

จำปาป่าชนิดนี้เป็นไม้ต้น สูง ๒๐-๔๐ ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๘-๑.๕ ม. เปลือกหนา สีน้ำตาลปนเทา แตกเป็นร่องลึกตามยาว มีช่องอากาศเป็นขีดยาวมีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว แตกกิ่งในระดับสูง ทรงพุ่มกลมโปร่ง กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลและมีช่องอากาศเป็นตุ่มนูน

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่ กว้าง ๕-๗ ซม. ยาว ๑๐-๓๐ ซม. ปลายเรียวแหลม เมื่อแห้งติ่งแหลมปลายใบม้วนงอกลับ โคนรูปลิ่มถึงมนกลมขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา ใบแก่แข็งและกรอบเส้นแขนงใบข้างละ ๑๔-๒๓ เส้น เป็นร่องตื้นทางด้านบน ปลายเส้นเชื่อมกันก่อนถึงขอบใบ ด้านบนค่อนข้างเรียบ สีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างมีขนตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาว ๑.๕-๓.๕ ซม. มีขน หูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบตั้งแต่ครึ่งหนึ่งจนถึงตลอดก้านร่วงง่าย มีรอยแผลรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจน

 ดอกเดี่ยว ออกตามซอกใบ กลิ่นหอมแรง มีกาบหุ้มดอก ๒-๓ กาบ มีขน ก้านดอกยาว ๑-๑.๘ ซม. กลีบ


รวม ๑๕ กลีบ สีเหลืองอมส้ม ลักษณะคล้ายกัน แต่ละกลีบอวบหนา กลีบชั้นนอก ๓-๔ กลีบ รูปช้อนเรียวแคบกว้าง ๐.๘-๑.๕ ซม. ยาว ๔-๔.๕ ซม. กลีบชั้นในเรียวแคบและสั้นกว่าชั้นนอกเล็กน้อย เกสรเพศผู้จำนวนมากยาว ๖-๙ มม. ก้านชูอับเรณูยาว ๒-๓ มม. เรียงเป็นวงล้อมรอบโคนแกนฐานดอกรูปทรงกระบอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒๕-๘๐ รังไข่ แยกจากกันเป็นอิสระ เรียงเวียนบนแกนฐานดอกเป็นรูปทรงกระบอก ยาว ๑-๑.๘ ซม. แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุล ๔-๖ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียค่อนข้างกลม

 ผลแบบผลกลุ่ม เป็นช่อยาว ๑๒-๓๐ ซม. ก้านช่อผลยาว ๑.๕-๒ ซม. ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว แข็ง มี ๑๕-๕๐ ผล ก้านผลย่อยสั้นมาก ผลย่อยรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี กว้าง ๑-๑.๖ ซม. ยาว ๑.๘-๒.๕ ซม. เปลือกหนา สีน้ำตาลอมดำ มีช่องอากาศนูนเด่น สีขาว เมล็ดรูปทรงกลมรี กว้าง ๖-๘ มม. ยาว ๗-๙ มม. มี ๑-๔ เมล็ด

 จำปาป่าชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบขึ้นตามป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเล ๒๐๐-๘๐๐ ม. ออกดอกเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม เป็นผลเดือนสิงหาคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่มาเลเซียและอินโดนีเซีย

 ชื่อท้องถิ่น “จำปาดาน” มาจากชาวบ้านนิยมนำต้นมาเลื่อยทำกระดาน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จำปาป่า ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre var. pubinervia (Blume) Figlar et Noot.
ชื่อสกุล
Magnolia
คำระบุชนิด
champaca
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl
- Baillon, Henri Ernest
- Pierre, Jean Baptiste Louis
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. pubinervia
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- (Blume) Figlar et Noot.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl (1707-1778)
- Baillon, Henri Ernest (1827-1895)
- Pierre, Jean Baptiste Louis (1833-1905)
ชื่ออื่น ๆ
จำปาดาน (นครศรีธรรมราช)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น