เครือเขาขน ๑

Aspidopterys nutans (Roxb. ex DC.) A. Juss.

ชื่ออื่น ๆ
เครือเขาป่น(เหนือ); เครือต่อ (ตะวันออกเฉียงเหนือ)
ไม้เถาเนื้อแข็ง เกือบทุกส่วนเมื่อยังอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีขาว กิ่งแก่เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ รูปไข่กลับ หรือเกือบกลม ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ดอกสีขาวอมเทา ผลแบบผลแห้งแยก ๓ ปีก ซีกผลมีปีก ๓ ปีก แต่เจริญเพียงปีกข้าง ๒ ปีก แกนซีกผลรูปพีระมิด เมล็ดรูปทรงริ

เครือเขาขนชนิดนี้เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง เกือบทุกส่วนเมื่อยังอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีขาว กิ่งแก่เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ รูปไข่กลับหรือเกือบกลม กว้าง ๕-๑๒ ซม. ยาว ๖.๕-๑๓ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือเป็นติ่งหนาม โคนมนหรือกึ่งรูปหัวใจ ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนสั้นนุ่มสีขาว เส้นแขนงใบข้างละ ๔-๗(-๘) เส้น เห็นชัด ก้านใบยาว ๑-๔ ซม. มีสันตามแนวยาว มีขนสั้นนุ่ม เมื่อแก่เกลี้ยง

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ยาวได้ถึง ๒๘ ซม. มีขนสั้นนุ่ม ก้านดอกสีเหลือง เป็นข้อบริเวณกึ่งกลางของก้าน ยาว ๐.๒-๑.๘ ซม. เมื่อเป็นผลยาว ๑.๒-๒.๒ ซม. ใบประดับรูปใบหอก ยาว ๑-๗ มม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ ๑ มม. ปลายแหลม ดอกสีขาวอมเทา กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปไข่กลับแกมรูปขอบขนานกว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๑-๒ มม. ปลายมน โคนตัดเกลี้ยง กลีบดอก ๕ กลีบ รูปขอบขนาน กว้าง ๒-๒.๕ มม. ยาว ๔-๕ มม. ปลายมน โคนตัด เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร ก้านชูอับเรณูยาว ๑.๕-๒.๕ มม. รูปเส้นด้าย โคนกว้างและเชื่อมติดกันเด็กน้อย อับเรณูยาว ๑-๑.๒ มม. จานฐานดอกเล็กมาก รูปถ้วย เมื่อเป็นผลจะมีพูปลายเรียวแหลม สูงประมาณ ๑ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบรูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ มม. มีขนหยาบแข็ง มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียมี ๓ ก้านยาว ๒-๒.๕ มม. ยอดเกสรเพศเมีย เป็นตุ่มเด็ก

 ผลแบบผลแห้งแยก ๓ ซีก แกนซีกผลรูปพีระมิด สูง ๑-๒ มม. ซีกผลมีปีก ๓ ปีก แต่เจริญเพียงปีกข้าง ๒ ปีก และเชื่อมติดกันเป็นแผ่นค่อนข้างกลมล้อมซีกผล เมล็ดรูปทรงรี กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม.

 เครือเขาขนชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคกลาง และภาคใต้พบขึ้นตามภูเขาหินปูน ป่าผสมผลัดใบ และป่าละเมาะ ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๕๐-๖๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่อินเดีย พม่า และภูมิภาคอินโดจีน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เครือเขาขน ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aspidopterys nutans (Roxb. ex DC.) A. Juss.
ชื่อสกุล
Aspidopterys
คำระบุชนิด
nutans
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roxburgh, William
- Candolle, Augustin Pyramus de
- Jussieu, Adrien Henri Laurent de
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Roxburgh, William (1751-1815)
- Candolle, Augustin Pyramus de (1778-1841)
- Jussieu, Adrien Henri Laurent de (1797-1853)
ชื่ออื่น ๆ
เครือเขาป่น(เหนือ); เครือต่อ (ตะวันออกเฉียงเหนือ)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ.พวงเพ็ญ คิริรักษ์