ชื่ออื่น ๆ

ดำดง (ประจวบคีรีขันธ์); ตานส้าน, มะตูมดำ (กลาง); ถ่านไฟผี, มะเกลือกา, มะเกลือป่า, มะถ่านไฟผี (เหนือ,

ตานดำเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๕ ม. ผลัดใบแต่ผลิใบใหม่ไว ปลายกิ่งอ่อนมีลักษณะคล้ายหนาม เปลือกสีเทาถึงสีค่อนข้างดำ แตกเป็นร่องเป็นสะเก็ดทั่วไป กระพี้สีขาวหรือสีเหลืองอ่อน แก่นสีดำใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรี รูปขอบขนาน รูปไข่หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๑-๕ ซม. ยาว ๑.๕-๑๒ ซม. ปลายแหลมหรือมน โคนรูปลิ่ม มนกว้าง ตัด หรือหยักเว้า แผ่น

 ใบบางหรือค่อนข้างหนา พบน้อยที่หนาคล้ายแผ่นหนังใบแห้งสีออกดำ เมื่ออ่อนมีขนนุ่มทั้ง ๒ ด้าน และขนจะร่วงไปเมื่อแก่ เส้นแขนงใบข้างละ ๓-๗ เส้น เส้นมักคดเป็นร่องทางด้านบน นูนทางด้านล่าง เส้นใบย่อยคล้ายร่างแห เป็นร่องทางด้านบนและพอสังเกตเห็นได้ทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๐.๒-๑ ซม. มีขนยาวประปราย

 ดอกแยกเพศต่างต้น ออกตามกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อดอกเพศผู้แบบช่อกระจุก ก้านดอกสั้นมาก ทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ ๔ กลีบ กลีบเลี้ยงโคนอาจเชื่อมติดกันเล็กน้อยเป็นรูประฆังยาว ๑-๒ มม. เกลี้ยงหรืออาจมีขนนุ่มประปรายทั้ง ๒ ด้าน กลีบดอกสีขาวหรือสีเหลือง ยาว ๐.๘-๑ ซม. โคนเชื่อมติดกันเป็นรูปคนโท ปลายแยกประมาณกึ่งกลางของ

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลมหรือรูปทรงค่อนข้างรี กว้างและยาว ๑-๓ ซม. เกลี้ยง เมื่อแห้งสีค่อนข้างดำ กลีบเลี้ยงขยายใหญ่ ติดทน แยกจากกันและพับกลับ เมื่ออ่อนมีขนนุ่มทั้ง ๒ ด้าน แต่ละกลีบอาจแผ่กว้างในแนวระนาบหรือพับกลับไปทางโคน ขอบกลีบเป็นคลื่น ก้านผลยาวไม่เกิน ๑ ซม. เมล็ดแข็ง รูปไตหรือรูปจันทร์เสี้ยว

 ตานดำมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบในป่าดิบชื้น ป่าบนเขาหินปูน ป่าละเมาะและป่าผลัดใบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางถึงประมาณ ๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงกรกฎาคมเป็นผลเดือนพฤษภาคมถึงพฤศจิกายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย

 ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้ทำเครื่องตกแต่งบ้าน ผลใช้ย้อมผ้าและใช้เบื่อปลา.