จำปาขอม

Polyalthia cauliflora Hook. f. et Thomson var. desmantha (Hook. f. et Thomson) J. Sinclair

ไม้ต้น ตามลำต้นมีปุ่มปมของโคนช่อดอกและผล กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีทอง ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อกระจุกห้อยลง ออกตามลำต้นและอาจพบบ้างตามกิ่ง ดอกสีเหลือง สีส้ม หรือสีแดง กลีบดอกชั้นในยาวกว่าชั้นนอกเล็กน้อย ผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงค่อนข้างกลม เปลือกหนาสุกสีแดง เมื่อแห้งผิวเป็นรอยย่น เมล็ดรูปคล้ายผลมี ๑-๒ เมล็ด

จำปาขอมเป็นไม้ต้น สูง ๖-๑๐ ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒๐-๓๐ ซม. เปลือกสีน้ำตาลปนดำ มีกลิ่นฉุนเฉพาะ มีปุ่มปมของโคนช่อดอกและผลนูนเด่น แตกกิ่งในระดับสูง กิ่งตั้งฉากกับลำต้น กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีทอง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนานกว้าง ๔-๗ ซม. ยาว ๙-๒๐ ซม. ปลายแหลม โคนรูปลิ่มขอบเรียบ แผ่นใบบางและเหนียว สีเขียวเข้มเป็นมันเส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๐ เส้น เป็นร่องตื้นทางด้านบนและเป็นสันนูนทางด้านล่าง ปลายเส้นเชื่อมกันก่อนถึงขอบใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทางด้านล่างก้านใบยาว ๓-๕ มม.

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ห้อยลง ออกตามลำต้นและอาจพบบ้างตามกิ่ง ก้านดอกเรียว ยาว ๒-๔.๕ ซม. มีใบประดับขนาดเล็กที่โคนก้านดอก กลีบเลี้ยง ๓ กลีบรูปสามเหลี่ยม กว้างประมาณ ๓ มม. ยาว ๖-๗ มม. เชื่อมติดกันเล็กน้อยที่โคนกลีบ กลีบดอกสีเหลือง สีส้มหรือสีแดง มี ๖ กลีบ เรียงเป็น ๒ ชั้น ชั้นละ ๓ กลีบ ลักษณะคล้ายกัน กลีบบาง กลีบชั้นในยาวกว่าชั้นนอก


เล็กน้อย กางลู่ห้อยลงเมื่อบาน รูปใบหอกจนถึงรูปแถบกว้าง ๔-๗ มม. ยาว ๓.๕-๖.๕ ซม. เกสรเพศผู้จำนวนมาก ยาว ๑-๒ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีจำนวนมากแยกจากกันเป็นอิสระ แต่ละรังไข่ยาว ๑-๒ มม. มี ๑ ช่อง มีออวุล ๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียรูปคล้ายกระบอง

 ผลแบบผลกลุ่ม ก้านช่อผลอวบ ยาว ๒-๔.๕ ซม. ผลย่อยแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด มี ๑๒-๒๐ ผล ก้านผลย่อยยาว ๑-๑.๕ ซม. ผลย่อยรูปทรงค่อนข้างกลม กว้าง ๑.๕-๒ ซม. ยาว ๒-๒.๕ ซม. เปลือกหนา สีเหลืองอมส้ม สุกสีแดง เมื่อแห้งผิวเป็นรอยย่นเมล็ดรูปคล้ายผล กว้าง ๕-๗ มม. ยาว ๗-๘ มม. มี ๑-๒ เมล็ด

 จำปาขอมมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบขึ้นตามป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเล ๕๐-๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนกุมภาพันธ์ถึงพฤษภาคม เป็นผลเดือนตุลาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซียและอินโดนีเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จำปาขอม
ชื่อวิทยาศาสตร์
Polyalthia cauliflora Hook. f. et Thomson var. desmantha (Hook. f. et Thomson) J. Sinclair
ชื่อสกุล
Polyalthia
คำระบุชนิด
cauliflora
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Hooker, Joseph Dalton
- Thomson, Thomas
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. desmantha
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- (Hook. f. et Thomson) J. Sinclair
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Hooker, Joseph Dalton (1817-1911)
- Thomson, Thomas (1817-1878)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น