ขามเครือเล็ก

Dalbergia pinnata (Lour.) Prain

ชื่ออื่น ๆ
ขาม, ขามเครือ (ใต้)
ไม้เถาหรือไม้พุ่มรอเลื้อย ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบย่อยรูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบ ดอกรูปดอกถั่ว สีขาวถึงเหลืองอ่อน ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว รูปขอบขนานแกมรูปแถบ เมล็ดรูปไต สีน้ำตาลแดง

ขามเครือเล็กเป็นไม้เถาหรือไม้พุ่มรอเลื้อย ยาวถึง ๕ ม. กิ่งอ่อนและช่อดอกมีขนสั้นนุ่ม

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ก้านใบยาว ๐.๕-๑ ซม. หูใบเล็กมากและหลุดร่วงง่าย แกนกลางยาว ๔-๑๒ ซม. มีใบย่อย ๒๑-๓๕ ใบ เรียงสลับกันบนแกนกลาง แผ่นใบย่อยรูปขอบขนาน ยกเว้นใบปลายสุด รูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๐.๕-๐.๘ ซม. ยาว ๑-๒ ซม. โคนสอบ เบี้ยว ปลายเว้า ก้านใบย่อยสั้นมาก

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามง่ามใบ ดอกรูปดอกถั่ว เล็ก สีขาวถึงสีเหลืองอ่อน ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. ใบประดับย่อยรูปรี กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๑ มม. กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็นแฉกแหลม ๕ แฉก ขนาดใกล้เคียงกัน ยาวประมาณ ๔ มม. กลีบดอกกลีบกลางรูปไตแกมรูปโล่ ปลายหยักเว้า ยาวประมาณ ๑ มม. กลีบคู่ข้างรูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๒ มม. กลีบคู่ล่างรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ยาวประมาณ ๒ มม. เกสรเพศผู้ ๙ อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นแผ่นหุ้มรังไข่ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ มี ๑ ช่อง และมีออวุล ๒ เม็ด

 ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว รูปขอบขนานแกมรูปแถบ กว้างประมาณ ๑.๓ ซม. ยาว ๕-๖ ซม. บริเวณที่มีเมล็ดจะหนาและแข็งกว่าส่วนอื่น มีเมล็ด ๑-๒ เมล็ด รูปไต สีน้ำตาลแดง กว้างประมาณ ๑.๖ ซม. ยาวประมาณ ๒ มม.

 ขามเครือเล็กมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ ตามชายป่าดิบ ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๕๐-๑๐๐ ม. ออกดอกระหว่างเดือนมกราคม-มิถุนายน ผลแก่ระหว่างเดือนกรกฎาคม-พฤศจิกายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย พม่า ลาว เวียดนาม ไปจนถึงอินโดนีเซีย และฟิลิปปินส์.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ขามเครือเล็ก
ชื่อวิทยาศาสตร์
Dalbergia pinnata (Lour.) Prain
ชื่อสกุล
Dalbergia
คำระบุชนิด
pinnata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Loureiro, João de
- Prain, David
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Loureiro, João de (1717-1791)
- Prain, David (1857-1944)
ชื่ออื่น ๆ
ขาม, ขามเครือ (ใต้)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ชวลิต นิยมธรรม