จ้าพิก ๒

Justicia vasculosa (Wall. ex Nees) T. Anderson var. parishii C. B. Clarke

ชื่ออื่น ๆ
บัวฮาดำ (ลำปาง)
ไม้กึ่งพุ่ม กิ่งรูปทรงกระบอก บริเวณข้อบวมพอง มีแถบเส้นสีเขียวเรียงยาวตลอดลำต้นและกิ่ง กิ่งแก่เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ รูปใบหอกกว้าง หรือรูปรีแกมรูปใบหอก ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ ดอกสีชมพูอ่อนหรือสีขาวอมชมพู กลีบดอกรูปปากเปิด ผลแบบผลแห้งแตก รูปคล้ายทรงกระบอก แตกเป็น ๒ ซีก เมล็ดแบน มี ๔ เมล็ด มีขนาดเล็ก รูปค่อนข้างกลม ผิวเป็นปุ่ม ก้านเมล็ดมีตะขอรูปร่างคล้ายเข็มปลายแหลม

จ้าพิกชนิดนี้เป็นไม้กึ่งพุ่ม สูงได้ถึง ๑.๕ ม. กิ่งรูปทรงกระบอก บริเวณข้อบวมพอง มีแถบเส้นสีเขียวเรียงยาวตลอดลำต้นและกิ่ง กิ่งแก่เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ รูปใบหอกกว้าง หรือรูปรีแกมรูปใบหอก กว้าง ๒.๕-๔.๕ ซม. ยาว ๘-๑๗ ซม. ปลายแหลม เรียวแหลม หรือยาวคล้ายหาง โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบ หรือเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบค่อนข้างหนา เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน มีผลึกหินปูนรูปแถบกระจายหนาแน่นทั้ง ๒ ด้าน เส้นกลางใบนูนเล็กน้อยทางด้านบน นูนเด่นชัดทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๙ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เส้นแขนงใบและเส้นใบย่อยเห็นชัดเจนทั้ง ๒ ด้าน ก้านใบยาว ๐.๕-๑.๕ ซม. ด้านบนเป็นร่องตื้น ๆ และเกลี้ยง

 ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ ยาว ๔.๕-๘.๕ ซม. แกนกลางช่อดอกเกลี้ยง ก้านช่อดอกรูปทรงกระบอก ยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนสั้นนุ่มหรือเกลี้ยง ใบประดับสีเขียว รูปรีหรือรูปใบหอก กว้าง ๑.๑-๑.๕ มม. ยาว ๒.๕-๓.๒ มม. ใบประดับย่อยรูปไข่หรือรูปใบหอก กว้าง ๑-๑.๔ มม. ยาว ๒.๕-๓.๒ มม. ใบประดับและใบประดับย่อยปลายแหลม ขอบเรียบและมีขนครุย ผิวมีขนสั้นนุ่ม ก้านดอกสั้นหรือไร้ก้าน ดอกสีชมพูอ่อนหรือสีขาวอมชมพู กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ยาว ๓.๕-๔.๓ มม. ปลายแยกเป็นแฉกลึก ๕ แฉก ขนาดเกือบเท่ากัน แฉกรูปใบหอกหรือรูปไข่แคบ ปลายเรียวแหลมหรือยาวคล้ายหาง มีขนสั้นนุ่มและมีต่อมขนาดเล็กหนาแน่นทั้ง ๒ ด้าน กลีบดอกรูปปากเปิด ยาว ๑-๑.๕ ซม. โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆังแคบ สีน้ำตาลอ่อน ด้านนอกหลอดมีขนสั้นนุ่มปลายหลอดแยกเป็น ๔ แฉก แยกเป็น ๒ ซีก ซีกบน ๑ แฉก รูปสามเหลี่ยมแคบ ปลายมน หรือเว้าตื้น ซีกล่าง ๓ แฉก รูปขอบขนาน ปลายมน โค้งพับลง มีเส้นแยกแขนงสีชมพูแกมแดง เกสรเพศผู้ ๒ เกสร โผล่พ้นหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูติดที่กลีบดอกซีกล่าง อับเรณูรูปขอบขนานหรือรูปรี มี ๒ พู พูล่างมีเดือย ๑ อัน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่กลับหรือรูปทรงรี เกลี้ยง มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรเพศเมียเป็นแฉกสั้น ๒ แฉก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปคล้ายทรงกระบอกแตกเป็น ๒ ซีก เมล็ดแบน มีขนาดเล็ก รูปค่อนข้างกลมผิวเป็นปุ่ม มี ๔ เมล็ด ก้านเมล็ดมีตะขอรูปร่างคล้ายเข็มปลายแหลม

 จ้าพิกชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบตามป่าดิบแล้ง ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑,๐๐๐ ม. ออกดอกเดือนพฤศจิกายนถึงเมษายน เป็นผลเดือนมกราคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่เมียนมา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จ้าพิก ๒
ชื่อวิทยาศาสตร์
Justicia vasculosa (Wall. ex Nees) T. Anderson var. parishii C. B. Clarke
ชื่อสกุล
Justicia
คำระบุชนิด
vasculosa
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Wallich, Nathaniel
- Nees von Esenbeck, Christian Gottfried Daniel
- Anderson, Thomas
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. parishii
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- C. B. Clarke
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Wallich, Nathaniel (1786-1854)
- Nees von Esenbeck, Christian Gottfried Daniel (1776-1858)
- Anderson, Thomas (1832-1870)
ชื่ออื่น ๆ
บัวฮาดำ (ลำปาง)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.กนกอร เรืองสว่าง